Ponadczasowa ciężarówka Tatra 815. Produkowana w dziesiątkach różnych odmian, modeli oraz wersji z podwoziami o konstrukcji 4×4 | 6×6 | 8×8 | 10×10 | 12×12 od 1982 roku do dzisiaj. 

Samochód OMEGA w założeniu miał być tanim i popularnym małym samochodem osobowym. Samochód o nietypowej konstrukcji zaprojektował w 1923 roku inż. Břetislav Novotný ^[1], a wyprodukowany został w zakładach zbrojeniowych w Brnie, później nazwanych Československá zbrojovka akc. spol.. Samochód wyposażony był w charakterystyczną cierną przekładnie napędową oraz dwusuwowy czterocylindrowy silnik, chłodzony wodą. Chłodnica była konstrukcji rurkowej i stanowiła jednocześnie stelaż maski silnika. Silnik miał pojemność 598 cm³ i rozwijał moc około 10 KM. Rozstaw osi wynosił 2450 mm, długość całkowita 3400 mm, szerokość 1200 mm, wysokość 1370 [1505] mm, masa własna wynosiła niecałe 400 kg. Omega rozpędzała się do 70 km/godz. Zostały zbudowane dwie prototypowe Omegi. W listopadzie i grudniu 1923 roku prototypy przeszły testy, między innymi jazdę testową na dystansie 815 kilometrów, na trasie Brno - Praga - Pilzno i z powrotem. Samochód Omega stał się pierwowzorem do dalszej modyfikacji oraz produkcji seryjnej samochodów o nazwie DISKOS, popularnie "Zetka" Disk. Nazwa Diskos, ponieważ nazwa Omega jak się okazało była już w Czechosłowacji zarejestrowana dla innego wyrobu.^[2]

Samochód OMEGA podczas prezentacji na placu fabrycznym w dniu 18 października 1923 roku. Źródło Wikimedia

Samochód OMEGA bez maski silnika i plandeki podczas prezentacji na placu fabrycznym w dniu 18 października 1923 roku. Źródło Wikimedia

Konstrukcja układu przeniesienia napędu.

Omega miła być samochodem bardzo prostym i tanim. Środkiem transportu (ludowym) dla szerokich warstw, dlatego jego konstrukcja była uproszczona i różniła się znacznie od zwykłych samochodów w tym czasie. Samochód nie miał skrzyni biegów ani sprzęgła, początkowo nawet konstruktor nie uwzględnił hamulców. Układ przeniesienia napędu składał się z prostego mechanizmu, przekładni ciernej składającej się z dwóch prostopadłych do siebie tarcz oraz klocków hamulcowych. Do tarczy zamontowanej na wale silnika prostopadle przylegał dysk cierny, przesuwny na poprzecznym wale wielowypustowym i dociskany przez mechanizm sprężynowy. Z poprzecznego wału moment obrotowy przenoszony był na tylne koła za pomocą łańcucha, rozwiązanie podobne do motocyklowego napędu tylnego koła. Odpowiedni "bieg" przełożenie włączono, przesuwając tarczę poprzeczną za pomocą dźwigni sterującej (suwaku) na desce rozdzielczej. Aby pokonać opór sprężyny dociskowej należało nogą nacisnąć długi poprzeczny pedał. Gdy dźwignia skierowała koło napędzane poza oś obrotu, zmieniał się kierunek obrotów i włączał się bieg wsteczny. W położeniu neutralnym tarcza miała spoczywać na klocku hamulcowym i hamować cały pojazd. Prosta przekładnia cierna zastąpiła skrzynię biegów, sprzęgło oraz układ hamulcowy.

Schemat układu przenoszenia napędu w samochodzie OMEGA. Rysunek ze zgłoszenia patentowego nr 13572 dla inż. Břetislava Novotného, zbiory Morawskiego Archiwum Regionalnego

Replika samochodu OMEGA, wykonana zgodnie z oryginalną dokumentacją fabryczną w kwietniu 2015 roku. Źródło Wikimedia

Omega miała samonośne, nitowane nadwozie, całkowicie wykonane ze stali, było to w tamtych czasach absolutną rzadkością.

Przypisy:

1. Inż. Břetislav Novotný * 21.6.1892 Hulín u Kroměříže – † 9.1.1965 Praha. Czechosłowacki konstruktor samochodowy, brat muzyka Miroslava Novotného więcej
2. Jan Tuček, Auta první republiky 1918-1938, Grada Publishing a.s. strona 33.

Źródła:

• Wikipedia
• Jan Tuček, Auta první republiky 1918-1938, Grada Publishing a.s.
• Zbrojovka Brno s.r.o.

Licencja:

Tekst udostępniony na licencji CC BY-SA 3.0 PL  Mapy, grafiki, filmy pozostają własnością ich posiadaczy, użyte zostały do celów poglądowych oraz edukacyjnych.

Reklama:

• Podkłady pod stopy żurawia, stabilizatory podpór maszyn i żurawi
• Czeska maszyna do usuwania niechcianych krzaków i drzewek

Firma została założona w 1918 roku jako przedsiębiorstwo państwowe o nazwie - Československé závody na výrobu zbraní v Brně (Czechosłowackie zakłady produkcji broni w Brnie).

Firma oprócz produkcji broni wytwarzała także różne produkty cywilne a w latach 1924 - 1936 samochody osobowe oznaczane literą Z oraz cyfrą. Stąd nazwa popularna nazwa samochodów "Zetki".

Przegląd modeli samochodów wyprodukowanych przez zakłady Zbrojovka Brno:

Disk

Zbrojovka Disk z roku 1925 na ekspozycji Muzeum Techniki w Brnie. Autor zdjęcia: RomanM82 – Vlastní dílo | CC BY-SA 3.0 [Wikimedia]

• Okres produkcji: 1924 - 1925
• Projektant inż. Břetislav Novotný na bazie własnego prototypu Novotný Omega
• Ilość wyprodukowanych egzemplarzy: 75
• Silnik: czterocylindrowy, dwusuwowy, chłodzony cieczą
• Pojemność skokowa: 598 cm³ skok 63 mm, średnica tłoka 55 mm
• Moc: 10 KM (7,5 kW)
• Nadwozie: w całości metalowe z rozkładanym dachem
• Długość: 3500 mm
• Szerokość: 1200 mm
• Wysokość: 1370 mm (z dachem 1505 mm)
• Rozstaw osi: 1000 mm
• Rozstaw osi: 2450 mm
• Masa własna : 450 kg
• Masa całkowita: 700 kg
• Maksymalna prędkość: 55-60 km/h
• Zużycie paliwa: 10 l/100 km

Z 18

Z 9

Z 4

Z 5

Z 6

Kolekcja materiałów reklamowych samochodów Zetka na stronie internetowej - Jan Tuček 

Piękna restauracja samochodu Zetka Z5

Źródła:

• Strona internetowa Jan Tuček
• Wikipedia
• Zbrojovka Brno s.r.o.
• Bájný dvoutaktní Disk z Brna ožil iDNES.CZ
• Levný automobil ze Brna, který se nepovedl inž. Josef Hanuš

Licencja:

Tekst udostępniony na licencji CC BY-SA 3.0 PL  Mapy, grafiki, filmy pozostają własnością ich posiadaczy, użyte zostały do celów poglądowych oraz edukacyjnych.

Reklama:

• Ślimakowa kruszarka odpadów drewna, na przyczepie z napędem od ekologicznego silnika benzynowego Kohler CH 1000 o mocy 37 KM

Rudolf Christian Karl Diesel *18 marca 1858 - † 29 września 1913 Niemiecki inżynier mechanik oraz wynalazca.

Rudolf Diesel, zdjęcie wykonane około 1913 roku, źródło Wikimedia

Genialny inżynier Isambard Kingdom Brunel.

W przygotowaniu

Reklama:

• Podkłady pod stopy podpór, stabilizatorów żurawi, dźwigów oraz maszyn budowlanych

Praga RV.

Tatra 128 była trzytonową, dwuosiową ciężarówką, zaprojektowaną i zbudowaną przez Zakłady Tatra w Koprzywnicy, na specjalnie zamówienie armii czechosłowackiej. Podstawą konstrukcyjną była większa, produkowana już od lat Tatra 111.

Praga V3S - legendarna ciężarówka terenowa.

Praga V3S to trzyosiowy samochód ciężarowy o wybitnej mobilności terenowej. W Czechach popularnie nazywana: ventra, vétřieska, vejtřaska, vska, pv3ska lub vejda. Początek produkcji to rok 1953, w początkowym okresie Praga V3S była produkowana wyłącznie na potrzeby armii czechosłowackiej ("specjal" jak to mówią Czesi). Początkowo cywilnym odpowiednikiem V3S była dwu osiowa 4x2 Praga S5T mająca gorsze właściwości terenowe, jednocześnie większa ładowność i szybkość, modelu Praga S5T w sumie wyprodukowano około 50 000 sztuk. Ostatnie egzemplarze Pragi V3S zjechały  z taśmy montażowej [bratysławski BAZ] w 1990 roku, Czeska armia używa je do tej pory (zastosowania specjalne, podwozia radiostacji polowych). Praga V3S była jednym z najdłużej produkowanych samochodów ciężarowych na świecie. W sumie legendarnej Pragi V3S wyprodukowano 130 000 egzemplarzy.

Decyzja o budowie Wytwórni Amunicji nr 3 w Nowej Dębie zapadła pod koniec 1936 r.. Fabrykę zlokalizowano na obszarze leśnym o powierzchni 1500 ha położonym w pobliżu wsi Majdan i Dęba. 15 grudnia 1938 r. uruchomiono narzędziownię i oddział remontowy. W sierpniu 1939 zainaugurowano produkcję na wydziale zapalników. Po zajęciu Nowej Dęby przez Niemców zakład przechodzi pod zarząd Zakładów Południowych w Stalowej Woli. Z dniem 1stycznia 1941 wytwórnia przekazana została Wermachtowi. Żołnierze niemieccy opuścili zakład w końcu lipca 1944 r. Przez niemal dwa lata w Wytworni przebywali Rosjanie. Wytwórnia podlegała bezpośrednio Zjednoczeniu Przemysłu Uzbrojenia w Radomiu, zaś pośrednio Centralnemu Zarządowi Przemysłu Zbrojeniowego w Warszawie. W lipcu 1948 r. wytwórnia została przekazana Państwowemu Przedsiębiorstwu Wydzielonemu "Zjednoczone Fabryki Śrub i Nitów w Bielsku Białej. Dnia 1 stycznia 1951 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe "Zakłady Metalowe Dęba" podlegające Centralnemu Zarządowi Wyrobów Precyzyjnych. 

Pamiętajmy TATRA to najstarsza fabryka samochodów w Europie Środkowej i druga w historii światowej motoryzacji. Pierwszy samochód osobowy Zakłady Tatra wyprodukowały w 1897 roku a pierwszy samochód ciężarowy w 1898 roku. To już ponad 120 lat wkładu nowatorskich konstrukcji TATRA w historię i rozwój motoryzacji światowej.

Silnik Tatra 81

Stosowany w ciężkiej ciężarówce Tatra 81 produkowanej w latach 1939 - 42, wyprodukowano 220 egzemplarzy. Na bazie doświadczeń powstałych podczas eksploatacji Tatry 81, powstała legendarna ciężarówka Tatra 111 i jej modyfikacje. Silnik typu Tatra 81 był ostatnim modelem silnika chłodzonego cieczą, produkowanego przez zakłady Tatra.

Podstawowe parametry:

• Oznaczenie - Tatra 81
• Rodzaj - czterosuwowy, wysokoprężny, olej napędowy
• Układ chłodzenia - cieczą
• Liczba i ułożenie cylindrów - 8 V pod kątem 90 º  
• Średnica cylindra x skok tłoka - 115 x 150 mm
• Pojemność skokowa - 12 465 cm³
• Rozrząd - OHV
• Moc - maksymalna 117,8 kW, ciągła 95,1 kW przy (?) obr/min
• Układ smarowania - wymuszony, obiegowe, sucha skrzynia korbowa
• Instalacja elektryczna - 12 V, prądnica 300 W, rozrusznik 24 V, 4,4 kW
• Okres produkcji - od 1939 do 1942 roku

Na poniższym filmie znajduje się prezentacja żurawia samojezdnego Rex-20 konstrukcji oraz produkcji ZBUD Sp. z o.o. Jest to pierwszy polski żuraw kołowy wyprodukowany po 30 letniej przerwie, która powstała po zakończeniu w 1989 roku przez ZREMB Warszawa, produkcji legendarnego żurawia Polan ŻK 162. Film "Żuraw Rex-20" z lokalnego serwera.

Tatra 141 - ciężarówka produkowana przez firmę Tatra, została zaprojektowana do ciągnięcia ciężkich przyczep. Konstrukcja jest oparta na samochodzie Tatra 111. Tatra 141 ma większą, 8-miejscową kabinę, mniejszy rozstaw osi oraz mniejszą całkowitą długością pojazdu. Tatra 141 jest produkowana od 1959 roku. Zestawy montażowe wyprodukowane w zakładach Tatry w Koprzywnicy, montuje zakład w  Bánovcach nad Bebravou. Produkowane są dwie wersje: przystosowana do ciągnięcia 100- tonowej przyczepy oraz wersja T141B do ciągnięcia 50-tonowych ładunków. Prototyp został zaprezentowany w lipcu 1955 roku. W sumie w okresie 1957 - 1970 wyprodukowano 4953 egzemplarze Tatry 141.

Podstawowe wymiary ciągnika balastowego Tatra 141.

Praga jest jednym z najstarszych na świecie producentów samochodów. Historia tej czeskiej marki rozpoczyna się w 1907 roku. Zakłady Praga na przestrzeni swojej historii produkowały: samochody osobowe, ciężarowe, motocykle, czołgi, autobusy, samoloty, części zamienne oraz podzespoły wykorzystywane przez innych producentów. Firma Praga posiadała dziesiątki patentów na swoje rozwiązania techniczne, mające zastosowanie w produkcji przemysłowej. W roku 1907 została założona "Praska fabryka produkcji samochodów", jako wspólne przedsięwzięcie praskiej "První česko-moravské továrny na stroje" (Pierwszej czesko-morawskiej fabryki budowy maszyn w Pradze) i "Ringhofferových závodů" - Ringhoffer-Werke A.G, jeden z największych zakładów przemysłowych Austro-Węgier.

Tatra 111 - samochód ciężarowy skonstruowany i zbudowany na zamówienie Wehrmachtu, z przeznaczeniem do wojny na rosyjskich bezdrożach i w warunkach syberyjskiej zimy. Miał przyczynić się do zwycięstwa III Rzeszy, w efekcie końcowym pomagał realizować wielkie inwestycje socjalizmu.

Produkowany od roku 1942 do roku 1962, w którym to został zastąpiony nowym modelem - Tatra 138. Wyjątek stanowi ciągnik balastowy Tatra 111 o symbolu T 147, który był produkowany do 1970 roku i zastąpiony nowym modelem ciągnika balastowego Tatra 813. Przez ten okres zostały wyprodukowane 33 690 egzemplarzy Tatry 111 w rożnych odmianach i zabudowach.

Wehrmacht zlecił konstrukcję samochodu zakładom Tatra na początku 1939 roku, niedługo po aneksji Czechosłowacji i utworzeniu Protektoratu Czech i Moraw. Zakłady Tatra - historia powstania firmy sięga roku 1850, kiedy to Ignác Šustala założył w Koprzywnicy warsztat zajmujący się wytwarzaniem bryczek konnych, które wytwarzał aż do 1925 roku. W 1881 roku rozszerzono działalność firmy o produkcję wagonów kolejowych, a w 1897 roku wyprodukowany został pierwszy samochód osobowy marki, bazujący na automobilu Benza - model Präsident. Nazwę Tatra przedsiębiorstwo przyjęło w 1924 roku. Chronologia nazw: Ignatz Schustala & Comp.(1853 - 1890) → Nesselsdorfer Wagenbau-Fabriks-Gesellschaft a.s.(1890 - 1921) →  Kopřivnická vozovka a.s.(1921 - 1924) → Závody Tatra a.s.(1924 -1936) → Ringhoffer-Tatra as (1936–46) → Tatrzańskie Przedsiębiorstwo Narodowe (1946 - 1988). Zakłady Tatra zostały upaństwowiony na podstawie dekretów Beneša. Następnie burzliwe lata zmian ustrojowych i wielu różnych koncepcji prywatyzacyjnych. Obecnie sytuacja firmy jest stabilna, dająca duże nadzieje na przyszłość, działa pod nazwą Tatra Trucks as i jest w ciągłej fazie wzrostu produkcji.

Przełom w konstrukcyjny w zakładach Tatra dokonał się za sprawą wybitnego inż. Hansa Ledwinki [14.02.1878 - 3.03.1967], autora wielu unikalnych rozwiązań technicznych, stosowanych do dnia dzisiejszego w budowie ciężarówek Tatra (m.in. modułowa budowa podwozia, rura nośna z mechanizmami przeniesienia napędu wewnątrz oraz łamane, wahliwe mosty napędowe) - "Koncepce Tatra". Koncepcja pierwszy raz została zastosowana w małym tanim samochodzie osobowym Tatra 11 w roku 1923.

Firma Laurin & Klement została założona w 1895 roku przez księgarza, miłośnika oraz sprzedawcę rowerów Wacława Klementa (1868 – 1938) oraz ślusarza narzędziowego Wacława Laurina (1865 – 1930), siedzibą firmy było czeskie miasto Mladi Boleslav, w tamtych czasach znajdujące się w granicach monarchii Austro-Węgierskiej.