Kanał Kędzierzyński - początek szlaku żeglownego łączącego Odrę z Dunajem

Kanał Kędzierzyński to odnoga Kanału Gliwickiego stanowiąca początek planowanego szlaku żeglownego łączącego Odrę z Dunajem.

Już w XIV wieku cesarz Karol IV miał wizję żeglownego połączenia rzek Odry i Dunaju. Dalsze pomysły dotyczące budowy tej śródlądowej drogi wodnej pojawiły się już w XIX wieku. W 1903 roku rząd austriacki ogłosił konkurs na budowę podnośni statków o wysokości 35,9 metra w pobliżu Prerau , na który wpłynęło 204 projekty. W okresie III Rzeszy powrócono do planów budowy kanału i opracowano projekt drogi wodnej o długości 320 kilometrów, która miała zaczynać się na Odrze w miejscowości Koźle (Cosel) i kończyć w Lobau okolicy Wiednia. Różnica poziomów zaplanowanego kanału wynosi 124 metry.

8 grudnia 1939 roku Rudolf Hess dokonał uroczystego otwarcia tzw. Kanału Adolfa Hitlera, dzisiejszego Kanału Gliwickiego. Kanał Gliwicki został zbudowany w latach 1934–1939 w pobliżu starego Kanału Kłodnickiego. W tym samym czasie odbyły się uroczystości wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Kanału Odra-Dunaj. Prace nad kanałem po stronie Górnego Śląska zostały ponownie przerwane w 1940 roku.

W latach 1964-1970 część starych planów zrealizowano w PRL-u. Dokończono wówczas odcinek nazwany Kanałem Kędzierzyńskim. Liczący 4 500 metrów żeglowny kanał otworzono 25 czerwca 1970. Połączył on wybudowany nowo wybudowany port w Zakładach Azotowych Azoty Kędzierzyn AG z kanałem Gliwickim i Odrą. Do 1983 roku transportowano tą drogą nawozy sztuczne. Obecnie kanał jest otwarty dla żeglugi, jednak nie jest wykorzystywany. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych, kanał ma klasę żeglowną II.

Kanał Kędzierzyński otrzymał swą nazwę 14 lutego 1968

Z zaplanowanej w Austrii trasy o długości około 40 kilometrów z Wiednia do Angern an der March, do 1940 roku zrealizowano jedynie kilka kilometrów w Lobau i w pobliżu Groß-Enzersdorf, na północny wschód od Wiednia. Zdjęcie lotnicze początkowego odcinka wykonanego kanału Odra - Dunaj w okolicy Wiednia.

Fragment mapy [cała mapa otwiera się po kliknięciu w obraz] niemieckich dróg wodnych dla statków o nośności 100 ton i większej, a także dróg wodnych planowanych przez Austrię od Łaby, Odry i Wisły do Dunaju. Mapa (arkusz II) z notatki dotyczącej projektu technicznego nowego szlaku wodnego Dunaj-Men od Kelheim do Aschaffenburga, sporządzonej przez Eduarda Fabera [(† 1930)], królewskiego inspektora budowlanego i przewodniczącego biura technicznego Stowarzyszenia na rzecz Poprawy Żeglugi Rzecznej i Kanałowej w Bawarii. Wydawca: Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Żeglugi Rzecznej i Kanałowej w Bawarii. 1903. Kanał Dunaj-Odra został oznaczony kolorem turkusowym. Domena publiczna. Źródło

Współczesny projekt kanału jest częścią europejskiej drogi wodnej E30, która ma połączyć Morze Bałtyckie z Dunajem i Morzem Czarnym oraz Morze Północne poprzez szlak żeglowny na Łabie. Nie tylko budowa samego kanału, ale także niezbędna rozbudowa istniejących rzek na potrzeby żeglugi handlowej, zwłaszcza Odry, wywołały ostrą krytykę ze strony obrońców przyrody wobec planowanej europejskiej drogi wodnej E 30. W 2023 roku Czechy zrezygnowały z projektu budowy kanału i przeznaczyły odpowiednie korytarze i obszary na inne cele. Oznacza to, że projekt połączenia żeglugowego z Morza Bałtyckiego do Dunaju (Morza Czarnego), który budził kontrowersje przez dziesięciolecia, najprawdopodobniej został ostatecznie anulowany. Ekologia a może interesy gospodarcze Niemiec przesądziły o zakończeniu projektu w krajach mających być tylko zapleczem ludzkim i podwykonawczym dla gospodarki niemieckiej.

W pobliżu rozwidlenia kanałów na prawym brzegu kanału Gliwickiego znajduje się Muzeum Śląskiej Bitwy o Paliwo "BLECHHAMER 1944” dokumentujące naloty lotnictwa armii amerykańskiej na niemieckie fabryki paliwa syntetycznego. Muzeum ma swoją ekspozycję w potężnym bunkrze, wzniesionym wysiłkiem niewolniczej pracy więźniów przebywających w pobliskich niemieckich obozach. Pierwszy nalot odbył się 7 lipca 1944 roku. Na fabryki benzyny syntetycznej w Kędzierzynie, Blachowni oraz Zdzieszowicach tylko w jednym dniu 451 amerykańskich samolotów zrzuciło łącznie 1130 ton bomb. Do grudnia 1944 roku intensywne naloty bombowe przeprowadzono jeszcze kilkanaście razy. Godziny otwarcia muzeum "BLECHHAMER 1944"