Kolej Krakowsko-Górnośląska

13 października 1847 roku Towarzystwo Kolei Krakowsko-Górnośląskiej | Krakau-Oberschlesische Eisenbahn [KrOs] uruchomiło pierwszą w Galicji linię kolejową łączącą Kraków z Jaworznem Szczakową, a w 1848 r. powstało odgałęzienie ze Szczakowej do Maczków. W Mysłowicach (Prusy) kolej łączyła się z pruską Koleją Górnośląską, a w Maczkach (stacja Granica w Imperium Rosyjskim) z budowaną wówczas Koleją Warszawsko-Wiedeńską w Imperium Rosyjskim. Odcinek z Krakowa do Szczakowej i Mysłowic miał długość 65,471 km, odgałęzienie ze Szczakowej do Granicy (obecnie Sosnowiec Maczki), zostało oddane do eksploatacji 15 kwietnia 1848 roku i miało długość 1,221 km.

Otwarcie 1 marca 1856 roku odgałęzienia linii z Trzebini przez Oświęcim do Dziedzice, ustanowiło ostatecznie wewnętrzne austriackie połączenie z Krakowa do Wiednia poprzez Kolej Północną Cesarza Ferdynanda.

Mapa obszaru Wolnego Miasta Krakowa [1815-1846] z 1833 roku, z naniesionym przebiegiem później wybudowanej Kolei Krakowsko-Górnosląskiej. Źródło. Domena publiczna.

Budowę oraz planowanie kolei żelaznej, super nowoczesnego na ówczesne czasy rozwiązania transportowego, rozpoczął jeszcze Senat Wolnego Miasta Krakowa w częściowo niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej. Warto przypomnieć, pierwszą linię kolejową na świecie, uruchomił w 1825 roku George Stephenson łącząc Stockton z Darlington. Tym czasem na terenie Wolnego Miasta Krakowa doszło do zmian politycznych wymuszonych przez państwa zaborcze.

15 kwietnia, po przełamaniu oporu Prus, przedstawiciele wszystkich zaborców podpisali w Wiedniu konwencję o inkorporacji Wolnego Miasta do Austrii. 16 listopada odbyła się w Krakowie uroczystość przejęcia władzy przez cesarza austriackiego. W Anglii i Francji likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej wywołała poruszenie, ale ostatecznie rządy tych państw ograniczyły się tylko do formalnego protestu. Przez następne 72 lata Kraków pozostawał miastem w austriackim. Na kanwie ugody austriacko-węgierskiej, której skutkiem było powstanie monarchii dualistycznej austro-węgierskiej w 1867, od 1869 ziemia krakowska znalazła się w autonomicznej prowincji Galicji. Oficjalnie jako Królestwo Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimia i Zatora (Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Grossherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator)

W dniu 1 marca 1844 roku Senat Wolnego Miasta Kraków wystawił dokument koncesyjny na budowę i eksploatację linii kolejowej z Krakowa do Szczakowej (obecnie Jaworzno Szczakowa), która miała dalej prowadzić do pruskich Mysłowic wraz z odnogą do stacji Granica (Sosnowiec Maczki, Imperium Rosyjskie). Koncesjonariuszami zostali panowie Fryderyk Loebke, Teodor Reimann oraz Ferdynand Schiller. Rok później zostało założone Towarzystwo Kolei Krakowsko-Górnośląskiej, które 4 kwietnia 1845 roku objęło Kolej Krakowsko-Górnośląską na własność. Kapitał zakładowy towarzystwa wynosił 1,5 mln talarów pruskich, równowartość około 2,25 mln złotych reńskich. Towarzystwo pozostawało właścicielem linii kolejowej do 30 kwietnia 1850 roku, kiedy to Kolej Krakowsko-Górnośląska przeszła na własność państwa stając się częścią Cesarsko-Królewskiej Kolei Wschodniej | Kaiserlisch-königlische Östlichen Staatsbahn [kkÖStB]. Formalne przejęcie nastąpiło 1 stycznia 1852 roku.

Widok na stację Kraków Główny, około 1900 roku. Po prawej budynek dworca, po lewej budynki warsztatowe oraz mieszkalno-socjalne.