Lekka ciężarówka wojskowa Praga RV.
Czechosłowacka ciężarówka Praga RV (RV = rychlý vojenský/szybki wojskowy) została zaprojektowana na specjalnie zamówienie Armii Czechosłowackiej. W zgodzie z zamówieniem Praga RV z napędem 6 x 4 była produkowana jako samochód skrzyniowy, sanitarka, ciągnik artyleryjski, podwozie z zabudową warsztatową, sztabową, itp. Zabudowy z radiostacjami były montowane na specjalnie zmodyfikowanym podwoziu - Praga RV-R. Producentem była firma Praga (ČESKOMORAVSKÁ-KOLBEN-DANĚK A.S. Praha X - Karlín, Automobilní oddělení), która w latach 1935-1940 wyprodukowała 3289 egzemplarzy oraz 59 egzemplarzy odmiany Praga RV-R. Praga RV była wykorzystywana przez wiele armii, między innymi: czechosłowacką, polską (300 szt.), szwedzką, irańską, szwajcarską, turecką, bułgarską, rosyjską oraz po układzie monachijskim oczywiście Wehrmacht. Po II wojnie światowej 15 sztuk wykorzystywała armia czechosłowacka. Był to świetny i nowoczesny samochód.
Zmodyfikowany silnik wywodził się z ciężarówki Praga RN - podstawowe parametry:
- Producent - Praga
- Rodzaj - czterosuwowy, benzynowy
- Układ chłodzenia - cieczą, wyposażony w termostat, wspomagany wentylatorem
- Chłodnica - 6 wymiennych modułów
- Ilość cieczy w układzie - 35 litrów
- Liczba cylindrów - 6 w rzędzie
- Średnica cylindra - Ø 80 mm
- Skok tłoka - 115 mm
- Pojemność - 3 468 cm³
- Stopień sprężania - 1: 5,8
- Moc maksymalna - 68 KM przy 3 000 obr/min
- Moment maksymalny - 182 Nm przy 2 000 obr/min
- Napęd wałka rozrządu - łańcuch modułowy „Morse”
- Gaźnik - Solex Ø 40 RIF z pompą przyspieszającą
- Pompa paliwa - membranowa napędzana przez wałek rozrządu
- Pojemność zbiornika paliwa - 120 litrów + 15 rezerwa
- Smarowanie - ciśnieniowe, sucha skrzynia korbowa
- Zawory - typ SV (dolnozaworowy)
- Ilość oleju w układzie - 10 litrów
- Instalacja elektryczna - 12 V
- Zapłon - magnetyczny szwajcarskiej firmy Scintilla Vertex, niezależny od akumulatora, niewiele egzemplarzy wyprodukowano z czechosłowackim zapłonem bateryjnym firmy Magneton
- Kolejność zapłonu - 1-5-3-6-2-4
- Świece zapłonowe - Brita, ekranowane produkcji czechosłowackiej firmy J. Bruck w Taborze, po przyszłej nacjonalizacji PAL
- Akumulator - alkaliczny 12V, 60 Ah
- Minus na masie
Blok korbowy był wykonany z żeliwa, aluminiowe były głowice oraz pokrywa skrzyni korbowej. Tłoki typu Bohnalite z lekkiego stopu, 4-ro pierścieniowe (3+1)
Specyficzną cechą Pragi RV było zastosowanie chłodnicy modułowej, składającego się z sześciu sekcji połączonych z górną i dolną komorą chłodnicy za pomocą śrub przepływowych. W tym czasie rozwiązanie takie było powszechne w pojazdach wojskowych, stosowali go producenci pojazdów francuskich i włoskich, a także ciężarówek oraz ciągników brytyjskich. Oznaczało to nieco droższą konstrukcję, ale w przypadku uszkodzenia (strzał, odłamek itp.) pozwalało na wymianę lub zaślepienie uszkodzonej sekcji w ciągu kilku minut.
Wyposażenie elektryczne samochodów Praga RV oraz RV-R:
- Światła przednie - para reflektorów Bosch o średnicy odbłyśnika 200 mm drogowe/mijania
- Światła tylne - jedno zespolone światło pozycja/stop. Po aneksji niemieckiej, dwa światła tylne zgodnie niemieckimi przepisami
- Akumulator - alkaliczny 12V, 60 Ah Wyposażenie samochodu w akumulator alkaliczny było wymogiem Armii Czechosłowackiej. Akumulatory alkaliczne były mniej wymagające, zarówno w trakcie ładowania, jak i eksploatacji
- Oświetlenie - szperacz na przednim słupku z mechanizmem sterującym wewnątrz kabiny, lampa oświetlenia wnętrza, oświetlenie tablicy rozdzielczej, gniazdo lampy przenośnej, migające ciemnoczerwone kierunkowskazy, umieszczone z przodu jak i tyłu samochodu. Kierunkowskazy były produkcji szwajcarskiej firmy Scintilla lub praskiej firmy Avion. Świetlne migające kierunkowskazy były w tamtych czasach olbrzymią rzadkością.
- Wycieraczki - elektryczne dla każdej z przednich szyb oddzielnie
- Sygnalizacja - wskaźnik smarowania silnika, wskaźnik ładowania, wskaźnik poziomu paliwa, sygnalizacja holowania przyczepy, sygnalizacja uszkodzenia tylnych opon, stacyjka, klakson dźwiękowy
- Rozrusznik oraz prądnica
- Układ zapłonowy, magnetyczny szwajcarskiej firmy Scintilla Vertex niezależny od akumulatora, niewiele egzemplarzy wyprodukowano z czechosłowackim zapłonem bateryjnym firmy Magneton
Nadwozie i kabina


Układ przeniesienia napędu:
- Sprzęgło - suche, jedno tarczowe
- Skrzynia biegów z modelu Praga RN - 4 +1
- I bieg - 1: 5,95
- II bieg - 1: 3.07
- III bieg - 1: 1.785
- IV bieg - 1 : 1
- Przekładnia redukcyjna dwubiegowa
- Przełożenie drogowe - 1: 2785
- Przełożenie terenowe - 1: 4,89
- Przełożenie reduktora w mostach - 1: 2,66
Podwozie:
- Rama - stalowa, nitowana, ażurowa, profile typu "U" Dzięki swojej konstrukcji bardzo sztywna
- Oś przednia - dwa niezależne wahacze, drążki skrętne z hydraulicznymi amortyzatorami ramieniowymi
- Mosty tylne - dwa mosty z wahliwymi obudowami półosi
- Tylne zawieszenie: wzdłużne resory piórowe, wspólne dla obu mostów
- Układ kierowniczy - ślimakowy bez wspomagania, kierownica z prawej strony, od 1939 kierownica z lewej strony
- Hamulec nożny - hydrauliczny, bębnowy, jednoobwodowy na wszystkie 6 kół
- Hamulec ręczny - mechaniczny, działający na bęben umieszczony na wale napędowym między dwoma mostami (przekładniami redukcyjnymi)
- Koła - obręcz 20" z pierścieniami montażowymi, na tylnych osiach bliźniacze, na podwoziach RV-R (radiostacja) pojedyncze
- Opony - 6,00 - 20
- Wciągarka linowa
Podwozie samochodu Praga RV, dobrze widoczna wciągarka linowa, wahliwe obudowy półosi tylnych, miejsce mocowania akumulatora oraz międzymostowy hamulec ręczny. Kierownica z prawej strony czyli model z przed 1939 roku. W monarchii austro-węgierskiej oraz później w Czechosłowacji obowiązywał lewostronny ruch kołowy. Po aneksji Czechosłowacji przez III Rzeszę został zmieniony na prawostronny.
Podstawowe wymiary samochodu Praga RV:
- Długość pojazdu - 5 690 mm
- Szerokość - 2 000 mm
- Wysokość - 2 090 mm (bez plandeki)
- Wymiary platformy ładunkowej - 3 000 x 1 800 mm
- Prześwit - 260 mm
- Średnica zawracania - 14 m
- Rozstaw osi - 3 100 + 910 mm
- Rozstaw kół przednich - 1 350 mm
- Rozstaw kół tylnych - 1 500 mm
- Masa własna - 3810 kg
- Ładowność - 2000 kg (w terenie 1500 kg)
- Kabina - 1+1 w wersji Praga RV-R - 1 + 2
Osiągi szosowe samochodu Praga RV:
- Maksymalna prędkość - 57 km/h
- Zużycie paliwa - 30-35 l/100 km
- Zasięg - 390 km
Służba samochodu Praga RV w Wojsku Polskim [za portalem dobroni.pl]:
"Źródło pochodzenia ciężarówek Praga RV w Wojsku Polskim jest niejasna. Przypuszczalnie latem 1939 roku Polska otrzymała 300 ciężarówek Praga RV. Samochody przekazali Niemcy, jako rozliczenie zobowiązań niemieckich w ramach polsko-niemieckiej umowy za tranzyt kolejowy do Prus Wschodnich. Samochody te były nowe zdobyte zostały przez Niemców po zajęciu Czechosłowacji.
Ciężarówki RV docierano podczas jazd terenowych przez szeregowych rezerwy, z zawodu kierowców, najpewniej z 10 BK.
1 września 1939 roku ciężarówki miały znaleźć się w 10 psk w składzie wspomnianej 10 BK. Miało się tam znaleźć 21 pojazdów transportowych, po 7 sztuk na szwadron oraz 1 ciężarówka w wersji warsztatu polowego. W 24 p.uł. znalazły się 22 pojazdy. 1 pułk strzelców pieszych z Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, posiadał także 22 pojazdy.
Pobojowisko wrześniowe na południu Polski. W centrum zdjęcia, na środku drogi samochód ciężarowy Praga RV. Możliwe, że ciężarówka pochodziła z polskiego taboru (znajdowała się też w służbie niemieckiej i słowackiej).
Przydziały pozostałych ciężarówek RV nie są do dziś w pełni znane, ze względu na krótki okres używania i małą ilość zachowanych dokumentów. Prawdopodobnie 28 sierpnia 1939 roku pewna ilość znajdowała się w 5 batalionie pancernym w Krakowie. Możliwe, że trafiły do kolumn transportowych Armii Kraków i Karpaty. Podobno 17 września kilkanaście ciężarówek tego typu wpadło w ręce Sowietów. Kilkadziesiąt znalazło się natomiast na Węgrzech wraz z ewakuacją 10 BK."
Podsumowując: świetnie zaprojektowany i wykonany samochód, doskonale wyposażony, przemyślana kompaktowa konstrukcja.
Polska montownia samochodów Oświęcim-Praga
W Oświęcimiu 13 kwietnia 1929 roku z inicjatywy Rogera hr.Raczyńskiego oraz Artura hr.Potockiego została założona firma, Zjednoczone Fabryki Maszyn i Samochodów SA Oświęcim-Praga w Brzezince. Czyli pisząc po prostu - polska montownia samochodów Praga. Zgodnie z umową zawartą pomiędzy panami Raczyńskim i Potockim a koncernem Českomoravská–Kolben–Daněk (ČKD) właścicielem wytwórni samochodów Praga, powstała firma Oświęcim-Praga SA. Wysokość kapitału akcyjnego wyniosła 2 000 000 złotych - 4000 akcji po 500 złotych, z czego strona polska posiada odjęła 35% udziałów, większość z nich wspomniani założyciele, a strona czechosłowacka 65% udziałów. Zakłady Oświęcim-Praga montowały głównie samochody osobowe, modele: Piccolo, Alfa, Grand i Mignon. W ofercie były także samochody ciężarowe, w tym pożarnicze, polewaczki oraz wersje przeznaczone dla WP. Niestety brak szczegółowych informacji. Przez swój dziesięcioletni okres istnienia firma Oświęcim-Praga wyprodukowała około 1 700 egzemplarzy samochodów różnego typu.
Czy model Praga RV był także montowany w Oświęcimiu? Nie ma dokumentów potwierdzających ani zaprzeczających. Wspomnienia oraz relacje są niejednoznaczne.
Źródła:
- Internet Movie Cars Database
- Wikipedia
- Oldtimer picture gallery. Trucks Praga
- Petr Hošťálek - Jihočeské motocyklové museum Czeskie Budziejowice
- Forum Odkrywca
- Pragaglobal
- Valka.cz
- Dílenská příručka Praga RN
- Portal dobroni.pl
- A. Jonca, R. Szubanski, J. Tarczyński - "Pojazdy WP Wrzesień 1939" WKŁ, Warszawa, 1990
- Romuald Cieślak - "Montownie samochodów w II Rzeczypospolitej", WKŁ, Warszawa, 2018
- Montownia samochodów Oświęcim-Praga
Tekst oraz zdjęcia wykonane przez autora [Letheko], są udostępnione na licencji CC BY-SA 3.0 PL Pozostałe zdjęcia pozostają własnością ich posiadaczy, użyte zostały do celów poglądowych oraz edukacyjnych.