Tatra 138 była bezpośrednim następcą legendarnego samochodu ciężarowego Tatra 111, ten model wprowadził szereg nowych funkcji, kontynuując ewolucję koncepcji Tatra. Ciężarówka była produkowana w latach 1959-1971.
Tatra Tatra 138 6×6 VN na ekspozycji w Muzeum Techniki Tatra w Koprzywnicy. Wersja ekspedycyjna (ekspedycja medyczna do Lambarene w Afryce w 1968 roku) studentów Uniwersytetu Karola w Pradze. Zabudowa mieszkalna zaadaptowana z ciężarówki Praga V3S. Fotografia Letheko CC BY-NC-ND 4.0
Decyzja aby zastąpić ciężarówkę Tatra 111 zapadła w 1952 roku, jako część centralnego planowania komunistycznej czechosłowackiej gospodarki państwowej, w której zakłady Tatry Koprzywnicy miała produkować ciężarówki o ładowności 10 - 12 ton. W 1956 roku na Czechoslovak Machinery Expo w Brnie, firma Tatra wystawiła 2 nowe modele, T137 (4x4) i T138 (6x6). Oba pojazdy miały do 70% części wspólnych w całym zakresie. Wprowadzono nowe funkcje projektu, takie jak poprawa środowiska pracy kierowcy, np.: hydrauliczne wspomaganie kierownicy, sprzęgło wspomagane sprężonym powietrzem i elektro-pneumatyczne sterowanie wyborem biegów w skrzyni biegów.
Całkowita produkcja w latach 1959-1971 przekroczyła 45 900 egzemplarzy.
Tatra T138 była eksportowana do ZSRR, Egiptu, Bułgarii, Rumunii, Polski, Francji, Austrii, Jugosławii oraz Holandii.
Podstawowe dane techniczne silnika samochodu Tatra 138:
- Typ silnika - Tatra 928, wolnossący, czterosuwowy,
- Paliwo - olej napędowy,
- Ilość cylindrów - 8 w ułożeniu V pod katem 75°,
- Średnica tłoka - 120 mm,
- Skok tłoka - 130 mm, wał korbowy skręcany z elementów, podparty na łożyskach wałeczkowych,
- Pojemność skokowa - 11 762 cm3,
- Kompresja - 1 : 16,5,
- Pompa wtryskowa - Motorpal,
- Układ chłodzenia - powietrzem, wentylator umieszczony między obydwoma rzędami cylindrów, napęd od wału korbowego za pomocą przekładni poprzez sprzęgło sterowane termostatem,
- Moc maksymalna - 132,5 kW przy 2 000 obr/min,
- Maksymalny moment obrotowy - 720 Nm przy 1 200 obr/min,
- Wtrysk: bezpośredni do komory w tłoku,
- Kolejność wtrysku - 1-6-3-5-4-7-2-8,
- Typ rozrządu - OHV, pojedynczy wałek rozrządu dla zaworów dolotowych i wydechowych,
- Smarowanie - ciśnieniowe, obiegowe, zbiornik oleju pod silnikiem, sucha skrzynię korbowa oraz chłodnicę oleju,
- Prądnica - 24 V 500 W,
- Rozrusznik - elektryczny, 24 V, 4,4 kW, Pal Magneton,
- Akumulatory - 2 x 12 V/165 Ah,
- Zużycie oleju silnikowego - 0,2 l/100 km,
- Zużycie paliwa - 36 l/100 km,
- Zbiornik paliwa - 150 litrów
- Masa silnika - 595 kg.
Występował także silnik T928 K z turbodoładowaniem stosowany w T138 NT 6 x 6. Można go rozpoznać po otworach wlotowych na górze maski i po bokach tuż nad błotnikiem.
Podstawowe parametry podwozia i układu przeniesienia napędu Tatry 138:
Podstawą konstrukcyjną jest centralna rura "Koncepcji Tatra" oraz rama pomocnicza podpierająca zabudowę oraz kabinę kierowcy. Silnik jest wsparty na amortyzatorach nad przednim mechanizmem różnicowym. Mechanizmy różnicowe wyposażone w blokady elektro-pneumatyczne.
- Typ - Tatra 138 6x6 PP2, P3, PP6 | T138 6x6 PR14, PPR S3, PR S1, P19 | T138 4x4
- Oś przednia - składa się z dwóch niezależnych wahliwych półosi resorowanych drążkami skrętnymi oraz amortyzatorami hydraulicznymi, przekładnia główna mocowana bezpośrednio w rurze centralnej,
- Oś tylna - dwa mosty, każdy składający się z dwóch niezależnych wahliwych półosi, przekładni głównej mocowanej w rurze centralnej zawieszonych na na dwóch półeliptycznych resorach mocowanych do centralnej rury poprzez wsporniki i wahliwe wózki,
- Obręcz koła - stalowe 8 x 20",
- Ogumienie - 11 x 20"
- Napęd - napęd na wszystkie koła, były też prototypy z napędem tylko na tylną oś (6x4) lub tylko na środkową oś (6x2)
- Przekładnia kierownicza - mechaniczna przekładnia ślimakowa z hydraulicznym wspomaganiem,
- Układ hamulcowy - dwuobwodowy pneumatyczny uruchamiany pedałem działający na bębny wszystkich kół, hamulec postojowy mechaniczny taśmowy na bębnie na wyjściu ze skrzyni biegów nad rurą nośną, dodatkowo górski hamulec silnikowy czyli przesłona dławiąca wydech spalin, uruchamiana przyciskiem na desce rozdzielczej,
- Rozstaw kół przednich - 1 930 mm,
- Rozstaw kół tylnych - 1 752 mm,
- Rozstaw pomiędzy osiami - 4260+1320 mm, 3690+1320 mm [dla wersji T138 6x6 PR14, PPR S3, PR S1, P19] oraz 4550 mm [T138 4x4]
- Prześwit - 290 mm,
- Przełożenie przekładni głównych - 1:3,19,
- Skrzynia biegów - 5 + 1, zsynchronizowany 2 - 5 biegu (tzw. synchronizacja zablokowana, która nie pozwala na zmianę biegów, zanim oba koła nie mają tej samej prędkości obrotowej) Napęd od silnika przekazywany jest za pomocą wału kardana od wyjścia sprzęgła do skrzyni biegów. Takie rozwiązanie umożliwiało zastosowanie płaskiej podłogi w kabinie i pomieszczenie w niej oprócz kierowcy, dwóch pasażerów, pomocników.
- Przełożenia -
- Reduktor terenowy - dwustopniowy z elektro-pneumatyczną zmianą przełożeń sterowaną za pomocą przełącznika na dźwigni zmiany biegów,
- Sprzęgło - suche, dwu tarczowe sterowane mechanicznie ze wspomaganiem podciśnieniowym,
- Ładowność - 12 000 kg,
- Masa własna - 9 400 kg (wersja skrzyniowa),
- Prędkość maksymalna - 71 km/godz
Pierwsze egzemplarze posiadały następujące cechy odbiegające od egzemplarzy z masowej produkcji:
- drzwi otwierane przeciwnie do kierunku jazdy,
- szyba w drzwiach nie dzielona, szyba opuszczana w całości (nie posiadają trójkątnej szybki oddzielonej kolumną od szyby opuszczanej),
- konstrukcja uchwytów maski jest różna, niektóre prototypy mają 1 szeroki uchwyt, niektóre mają 2 uchwyty,
- najwyraźniej pierwszym mocowaniem maski nie były zaczepy blokujące po bokach, ale mechanizm wewnątrz maski. Otwarcie maski odbywało się wówczas poprzez przekręcenie chromowanej klamki pod maską,
- wylot powietrza nad błotnikiem tuż przed drzwiami,
- inne lusterka - albo okrągłe montowane na słupku przed drzwiami, albo na wspornikach nad błotnikiem.
Główne warianty produkcyjne ciężarówki Tatra 138:
- T138 S1 - wywrotka jednokierunkowa
- T138 S3 - wywrotka trójstronna
- T138 V, VN - cywilna oraz wojskowa platforma (zabudowy skrzyniowe i inne)
- T138 P1V - specjalna wersja wojskowa
- T138 CAS - jednostka gaśnicza
- T138 PP6V - koparka
- T138 PP5, PP4V, PP7 - cysterna
- T138 P3, P11, P18, PP2, PP5, PP6, PP7, PP8V - żuraw
- T138 PP7 - betoniarka
Konwój egipskich ciężarówek przejeżdża przez punkt kontrolny ONZ. Z broszury „Prezydent Nixon i rola wywiadu w wojnie arabsko-izraelskiej w 1973 roku”. Źródło CIA
Tatra 138 nowy eksponat w Muzeum wojskowe Králíky
