Dwunastocylindrowy silnik diesla w układzie V chłodzony cieczą z wtryskiem bezpośrednim służący do napędu czołgów T-34 o oznaczeniu V-2-34.

Opracowany w latach 1931 - 1939 przez zespół projektowy działu konstrukcji silników diesla Charkowskiej Fabryki Lokomotyw, najpierw pod kierownictwem K.F. Chelpana (represjonowany od 1938 roku), a następnie od 1938 roku  - pod kierownictwem T.P. Chupakhina i jego zastępcy ds. prac projektowych - I. E. Vikhmana oraz szefa działu eksperymentalnego I. J. Trashutina. 

Równolegle z powstaniem silnika V-2 w latach 30. powstał samolotowy silnik wysokoprężny AN-1 zaprojektowany przez A. Charomsky'ego o pojemności roboczej skokowej 61 litrów. Oba silniki wysokoprężne były podobne pod względem charakteru procesu pracy, pod względem układu oraz szeregu elementów konstrukcyjnych.

Produkcja seryjna V-2 rozpoczęła się 1 września 1939 roku. Przyjęty przez Armię Czerwoną do eksploatacji w trzech modyfikacjach: V-2 (500 KM, sucha masa 870 kg), V-2K (600 KM) do czołgów ciężkich KV i V-2V (375 KM).

Do początku II wojny światowej Fabryka Silników nr 75 opracowała pięć modyfikacji silników Diesla:

• V-2 (dla czołgu lekkiego BT-7M i pierwszej serii średniego T-34),
• V-2-34 (po modernizacji w 1941 roku do T-34),
• V-2K (do czołgów ciężkich KV-1 i KV-2),
• V-2V (dla ciągnika Woroszyłowiec),
• B-4 (sześciocylindrowy rzędowy do czołgu lekkiego T-50),
• B-5 wersja eksperymentalna o mocy do 700 KM.

W czasie wojny projektanci Vikhman i Fedotov opracowali silnik V-2 IS do czołgu IS, 520 KM, w wersjach eksperymentalnych moc zwiększono do 650 KM. Jedną z jego zalet był elektryczny  bezwładnościowy rozrusznik, który działał zarówno z napędu elektrycznego oraz był przystosowany do rozruchu ręcznego, była także wersja z rozruchem sprężonym powietrzem.

Jesienią 1943 roku w Czelabińsku rozpoczęto opracowywanie nowych zaawansowanych modyfikacji czołgów ciężkich. Efektem tych prac był silnik V-11 , który służył jako prototyp dla wszystkich kolejnych wolnossących silników wysokoprężnych V-44, V-54 i innych.

Oprócz wyżej wymienionych seryjnych, opracowano także kilka eksperymentalnych modyfikacji dla czołgów ciężkich, na przykład doładowanych do 700 KM V-2SF i V-2SN z doładowaniem odśrodkowym z silnika lotniczego AM-38 . V-2SN osiągał moc do 850 KM. Został  przetestowany w czołgu IS-3 . Następnie wprowadzono i przetestowano 750-konny B-12 z doładowaniem z AM-38F , pierwszy seryjny silnik czołgowy z doładowaniem.

Silnik V-2-34 w wersji czołgowej T-34, Muzeum Czołgów w Parola w Finlandii. Fotografia z 14 czerwca 2006 roku, autor Balcer~commonswiki. (CC BY 2,5)

Podstawowe parametry silnika V-2

• maksymalna moc - 500 KM przy 1800 obrotów/min.
• maksymalny moment obrotowy - 2160 Nm przy 1200 obr/min.
• obroty maksymalne - 2050 obr/min.
• układ - V 12 pod kątem 60°.
• pojemność - 38 880 cm³
• ilość cylindrów/zaworów - 12/48
• średnica cylindra - 150 mm
• skok tłoka - 180 mm (lewe cylindry), 186,7 mm (prawe cylindry)
• ilość cykli - 4 (czterosuwowy)
• kolejność pracy cylindrów - 1L - 6P - 5L - 2P  - ЗL - 4P - 6L - 1P - 2L - 5P - 4L - ЗP
• blok - aluminium
• głowica - aluminium
• rozrząd - DOHC
• stopień sprężania - 14 prawe cylindry, 15 lewe cylindry
• paliwo - olej napędowy
• układ chłodzenia - płyn
• układ zasilania - niskociśnieniowa pompa paliwa + wysokociśnieniowa pompa wtryskowa

Przekrój silnika V-2-34 w wersji czołgowej T-34, Muzeum Czołgów w Parola w Finlandii. Fotografia z 14 czerwca 2006 roku, autor Balcer~commonswiki. (CC BY 2,5)

Pierwotnie silnik został opracowany z myślą o zastosowaniu w lotnictwie do napędu cięzkich bombowców. Ta okoliczność zadecydowała o pewnych cechach konstrukcyjnych silnika V2 nietypowych dla silników pojazdów lądowych i doprowadziła do bardzo wysokiej technicznej doskonałości silnika. Pomiędzy nimi:

• lekka konstrukcja z dużym wykorzystaniem stopów lekkich (jednak w połowie wojny z powodu braku aluminium konieczna była chwilowa zamiana aluminium na żeliwo),
• górne wałki rozrządu po dwa w każdej głowicy silnika (DOHC),
• 4 zawory na cylinder,
• sucha miska olejowa czyli praca w dowolnej pozycji,
• bezpośredni wtrysk paliwa do komory wirowej,
• napęd wszystkich podzespołów oraz mechanizmów silnika za pomocą kół zębatych stożkowych oraz pośrednich wałów skośnych,
• zastosowanie stalowych szpilek jako głównego elementu wytrzymałościowego do dokręcania głowic, bloku cylindrów i skrzyni korbowej.

Nie udało się jednak osiągnąć zakładanej i wymaganej przez lotnictwo mocy na poziomie 1000 - 1500 KM, nawet przy zastosowaniu turbodoładowania. Z tego powodu silnik został przeznaczony do stosowania w czołgach i innych ciężkich pojazdach lądowych. Poza czołgiem T-34 silnik V-2 był stosowany w działach samobieżnych SU-85, SU-100, SU-122 w czołgach ciężkich KV-1S, IS-1, T-10 i IS-2 oraz ciągnikach ISU-122, ISU-152 oraz wielu innych.

O spoistości i dojrzałości projektu świadczy fakt, że do dnia dzisiejszego są produkowane silniki będące prostą kontynuacją silnika V-2.

Przed II wojną światową silnik V-2 był produkowany w Fabryce Silników nr 75 (oddział Charkowskiej Fabryki Lokomotyw) oraz w kooperacji w Zakładach Kirowa w Leningradzie.

Po wybuchu wojny produkcja została uruchomiona w Stalingradzkiej Fabryce Traktorów oraz w Swierdłowsku w Zakładzie nr 76. W październiku 1941 roku Zakład nr 75 został ewakuowany do Czelabińska. Przeniósł się tam również Zakład Kirowa . Wszystkie zostały połączone w ogromny Tankograd . Zakład ten stał się głównym producentem V-2 w czasie wojny (około 50 tysięcy silników). Później, w 1942 roku produkcję podjęto także w Zakładzie nr 77 w Barnauł.

Licencyjna produkcja została także uruchomiona w warszawskiej, nieistniejącej już fabryce PZL Wola.

Od 2012 roku produkcja kolejnych modyfikacji silnika V-2 jest kontynuowana w Czelabińskiej Fabryce Traktorów, Barnaultransmash oraz Uralskiej Fabryce Silników Diesla

Fotografia Vitaly V. Kuzmin (CC BY-SA 4.0) https://www.vitalykuzmin.net Ekspozycja w Muzeum Historii Czołgu T-34

• https://en.topwar.ru/164948-tankovyj-dizel-v-2-dovodka-i-aberdinskij-poligon.html
• http://www.allworldwars.com/T-34%20Tank%20Service%20Manual.html
• https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92-2
• http://muzeumgryf.pl/en/exhibits/v-2-tank-engine