OBRONA LWOWA 1918 SEMPER FIDELIS
18 listopada zapraszamy na krakowskie obchody 105. rocznicy bohaterskiej obrony Lwowa - zwycięskiego powstania Orląt Lwowskich
Artur Oppman, Orlątko | ... Mamo, czy jesteś ze mną? Nie słyszę twoich słów... W oczach mi trochę ciemno... Obroniliśmy Lwów!... Zostaniesz biedna samą... Baczność! Za Lwów! Cel! Pal! Tylko mi ciebie, mamo, Tylko mi Polski żal!...
OBRONA LWOWA 1918-1920 SEMPER FIDELIS
Ochotnicza Legia Kobiet, ochotnicza organizacja wojskowa utworzona we Lwowie w 1918 przez kobiety, pragnące walczyć o niepodległość Polski. Kobiety z OLK walczyły o Lwów w trakcie wojny polsko-ukraińskiej oraz wojny polsko-bolszewickiej, w tym także w walkach o Wilno

Tak: wpakowali nas w butelkę ojcowie rewolucji! W butelkę wpakowali, propagandą zakorkowali i na zawsze durniami zrobili - Sergiusz Piasecki

Tomasz Leszkowicz

Mówi się, że pierwsza wojnę światowa rozpoczęła się 28 czerwca 1914 r. Wtedy miał miejsce zamach w Sarajewie. Arcyksiążę Ferdynand, austriacki następca tronu został zamordowany przez serbskiego nacjonalistę o imieniu Gavrilo Princip. Lawina zdarzeń, która nastąpiła potem, na cztery lata zamieniła Europę w pole bitwy...

Artykuł został pierwotnie opublikowany [2014-06-28] na portalu historycznym Histmag.org i udostępniany jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska. [Tomasz Leszkowicz]

 Arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z żoną Zofią von Chotek oraz dziećmi

Arcyksiążę Franciszek Ferdynand wraz z żoną Zofią von Chotek oraz dziećmi (domena publiczna)

Tragiczne wydarzenia rozegrały się w Bośni, okupowanej przez Austro-Węgry od 1878 r. i włączonej w obręb cesarstwa Habsburgów w 1908 r. Kraj ten był miejscem silnych napięć spowodowanych serbskim nacjonalizmem, napędzanym przez sukcesy w wojnach bałkańskich, które stały się podstawą do uznania Królestwa Serbii za „południowosłowiański Piemont”. Belgrad wspierał irredentę serbską na terenie Austro-Węgier m.in. poprzez konspiracyjną organizację „Czarna Ręka”, założoną przed oficerów wywiadu i mającą na celu koordynację działań mających na celu połączenie Serbów poza Serbią z Ojczyzną.

Napięcia w Bośni doprowadziły władze austriackie do wprowadzenia w 1913 r. stanu wojennego na terenie prowincji, objawiającego się m.in. zawieszeniem bośniackiej konstytucji i ostrą walką z przemytem serbskiej „bibuły” propagandowej. Władzę w Sarajewie objął gen. Oskar Potiorek, pełniący funkcję wojskowego gubernatora kraju. Elementem potwierdzenia chęci utrzymania władzy w Bośni miały być wielkie manewry armii austriackiej w czerwcu 1914 r. Miał nimi pokierować osobiście cesarz Franciszek Józef, jednak z powodu choroby władcy rolę tą powierzono arcyksięciu Franciszkowi Ferdynandowi, bratankowi cesarza i następcy tronu. Uwieńczeniem manewrów miała być wizyta arcyksięcia w Sarajewie 28 czerwca – w dzień św. Wita, obchodzony przez Serbów jako ważne święto, również w związku z przypadającą tego dnia rocznicą klęski na Kosowym Polu. Nacjonaliści serbscy uznali to za policzek im wymierzony.

Po zakończeniu manewrów zgodnie z planem Franciszek Ferdynand przybył wraz ze swoją morganatyczną żoną Zofią von Chotek do Sarejewa. Już w momencie rozpoczęcia wizyty istniały obawy o bezpieczeństwo pary arcyksiążęcej, wygrały jednak względy polityczne – uznano, że odwołanie bądź skrócenie pobytu Habsburga w mieście naruszyłoby prestiż Austro-Węgier i dało wiatr w żagle Serbom. Wielmożni goście mieli z dworca kolejowego przejechać na półtoragodzinne spotkanie w ratuszu miejskim, następnie odwiedzić muzeum oraz zjeść obiad w rezydencji gubernatora Potiorka, który obstawał za realizacją programu, który podnosił również jego pozycję polityczną.

Para arcyksiążęca wsiada do swojej limuzyny przed ratuszem w Sarajewie (fot. nieznany, opublikowano na licencji Creative Commons CC0 1.0 Uniwersalna Licencja Domeny Publicznej)

Para arcyksiążęca wsiada do swojej limuzyny przed ratuszem w Sarajewie (fot. nieznany, opublikowano na licencji Creative Commons CC0 1.0 Uniwersalna Licencja Domeny Publicznej)

Równolegle trwały przygotowania do zamachu, których podjęła się organizacja Młoda Bośnia, związana z serbską Czarną Ręką. Plan ataku na arcyksięcia oraz gubernatora mieli realizować konspiratorzy: Danilo Ilić, Nedeljko Čabrinović, Vladimir Gaćinović, Trifko Grabež, Gavrilo Princip, Muhamed Mehmedbašić, Cvjetko Popović i Vaso Čubrilović. Dysponowali oni bronią palną i granatami, a także trucizną, która mieli zażyć w przypadku zatrzymania. Warto dodać, że 27 czerwca Princip złożył kwiaty na grobie Bogdana Žerajicia – ucznia, który cztery lata wcześniej również podjął próbę zamachu na austriackiego gubernatora Bośni.

Przejazdowi kolumny z arcyksięciem i jego żoną siedzących w odkrytym samochodzie marki Gräf & Stift towarzyszyły tłumy mieszkańców Sarajewa, na polecenie władz miasta „spontanicznie” witających gości. W czasie przejazdu kołu mostu Ćumurija doszło do pierwszej próby ataku na kawalkadę – o ile Mehmedbašić nie podjął się rzucenia granatem w auto arcyksięcia, o tyle jego partner Čabrinović spróbował zaatakować Austriaka. Rzucony przez niego granat ok. 10:26 przeleciał nad trzecim w kolumnie samochodem Franciszka Ferdynanda i wybuchł za nim, wzbijając w powietrze odłamki gruzu. Rannych było ok. dwudziestu gapiów a także pasażerowie czwartego auta, z których najcięższe obrażenia odniósł podpułkownik Erich von Merizzi, adiutant gen. Potiorka. Arcyksiężna Zofia została też lekko zadraśnięta w szyję pojedynczym odłamkiem granatu.

Graffiti w Belgradzie przedstawiające Principa wołającego „Bunt”. W tle słowa: „Nasze cienie będą chodzić po Wiedniu, latać po pałacu, straszyć panów”

Graffiti w Belgradzie przedstawiające Principa wołającego „Bunt”. W tle słowa: „Nasze cienie będą chodzić po Wiedniu, latać po pałacu, straszyć panów” (tłum. Jarosław Kowalczyk, fot. Goldfinger, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Serbia).

Zamachowiec szybko połknął truciznę i skoczył do płynącej obok płytkiej rzeki, cyjanek jednak nie zadziałał, a policjanci szybko go aresztowali. Kolumna pojechała dalej do ratusza, gdzie w nerwowej atmosferze chciano kontynuować oficjalny program wizyty. Doszło wtedy jednak do zmiany planów – arcyksiążę chciał odwiedzić w szpitalu rannego von Merizziego, obawiał się jednak ponownej jazdy przez zatłoczone ulice Sarajewa. Ostatecznie pod wpływem gen. Potiorka, dbającego o polityczny wymiar wizyty, nie doszło ani do ustawienia na ulicach szpaleru policjantów ochraniających kawalkadę, ani do usunięcia gapiów z trasy przejazdu. Podjęto także próby zmiany trasy, jednak w wyniku zamieszania nie skoordynowano ich.

W czasie ponownego przejazdu kawalkady przez Sarajewo doszło do chwilowego wstrzymania jej ruchu właśnie w wyniku nieporozumienia co do dalszej trasy. Wykorzystał to ok. 10:50 Gavrilo Princip, który znalazł się w tym miejscu przypadkiem, nie podejrzewając, że arcyksiążę znów będzie jechał tą samą trasą. Serbski nacjonalista wystrzelił (prawdopodobnie trzykrotnie) w kierunku wnętrza limuzyny arcyksięcia. Sam Princip mówił, że celem obok arcyksięcia był Potiorek. Kule trafiły jednak nie w niego, ale w arcyksiężną Zofię. Ona, trafiona w podbrzusze, zmarła w samochodzie w czasie szybkiej jazdy do rezydencji gen. Potiorka. Jej mąż, arcyksiążę Ferdynand, trafiony w szyję, zmarł w domu gubernatora podczas próby udzielenia mu pomocy lekarskiej.

Następca austriackiego tronu w chwili śmierci miał 51 lat. Wraz z żoną został pochowany na zamku Artstetten. Miejsce zamordowanego jako spadkobiercy korony Habsburgów zajął bratanek Franciszka Ferdynanda i stryjeczny wnuk Franciszka Józefa książę Karol Franciszek (od 1916 r. cesarz Karol I). Gavrilo Princip został natychmiast ujęty przez policję, podobnie jak jego koledze-spiskowcowi nie powiodła się mu próba samobójstwa poprzez zażycie cyjanku. Aresztowany i skazany na wieloletnie więzienie (uniknął kary śmierci z racji zbyt młodego wieku), zmarł na gruźlicę w 1918 r.

Zdjęcie przedstawiające prawdopodobnie ujętego po zamachu Principa

Zdjęcie przedstawiające prawdopodobnie ujętego po zamachu Principa (domena publiczna).

Zabójstwo Franciszka Ferdynanda i wystosowane tuż po nim ultimatum Austro-Węgier wobec Serbii wywołało ogólnoeuropejski kryzys dyplomatyczny, który po miesiącu przerodził się w I wojnę światową.


W latach 20. Jaroslaw Hašek swoją słynną antywojenną powieść o przygodach Józefa Szwejka rozpoczął następującym dialogiem, odwołującym się do zamachu w Sarajewie:

"No to zabili nam Ferdynanda – rzekła gosposia panu Szwejkowi, którzy przed laty został definitywnie uznany za idiotę przez wojskową komisję lekarską, opuścił służbę wojskową i utrzymywał się ze sprzedaży psów, okropnych nierasowych paskudztw, fałszując ich rodowody. Prócz tego zajęcia był dotknięty reumatyzmem i smarował sobie właśnie kolana opodeldokiem.

Którego Ferdynanda, pani Müllerová? - spytał, nie przestając masować kolana – ja znam dwóch Ferdynandów. Jednego, co jest służącym u drogisty Prüši i wypił mu tam kiedyś przez pomyłkę flaszkę jakiegoś smarowidła do włosów, a poza tym jeszcze znam Ferdynanda Kokoškę, co zbiera psie gówienka. Obydwu żadna szkoda.
Ależ panie szanowny, pana arcyksięcia Ferdynanda, tego z Konopišti, tego tłustego, pobożnego!
Jezus Maria! – zawołał Szwejk – a to dobre. Gdzie to się przydarzyło panu arcyksięciu?
Rąbnęli go w Sarajewie, panie szanowny, z rewolweru, wiesz pan. Jechał tam z tą swoją arcyksiężną automobilem.
Patrzaj pani, pani Müllerová, automobilem. No, taki pan może sobie na to pozwolić i nawet nie pomyśli, jak taka jazda automobilem może się nieszczęśliwie skończyć. Do tego w Sarajewie, czyli w Bośni, pani Müllerová. To pewnie Turcy. Jasna sprawa, nie powinniśmy byli zabierać im tej Bośni i Hercegowiny. No, pani Müllerová, nasz arcyksiążę pan już na sądzie boskim. Długo się męczył?"

(J. Hašek, Losy dobrego żołnierza Szwejka czasu wojny światowej, tłum. Antoni Kroh, Znak, Kraków 2009).

 

Tomasz Leszkowicz


Źródła:

  • A. Chwalba, Samobójstwo Europy.
  • Wielka Wojna 1914-1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
  • G. King's. Woolmans, Zabić arcyksięcia, Znak Literanova, Kraków 2014.
 

Potrzebna jest pilna pomoc dla CARITAS Diecezji Grodzieńskiej

  • 230025 Grodno, ul.K.Marksa 4, Białoruś
  • +375 152 753 412 
  • caritasgrodno@yandex.ru
  • Dyrektor: Ks.dr Roman Raczko


 


Nowe wpisy [↓60]

Polecane witryny

 

Narodowe Muzeum Techniki w Warszawie

Glaukopis

Fundacja Otwartego Muzeum Techniki

Niezależna Telewizja

MIPLO

Magazyn Histmag.org

Medievalheritage.eu - Architektura średniowiecza i starożytności

Szlak Zabytków Techniki

Bibuła Pismo Niezależne

Myśl Polska

Stare Radio

Organizacja Monarchistów Polskich

Poszukiwania IPN

Podrucki

Wolne Media

Szlak Templariuszy

Rycerska

Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce

Upadek Techniki Krakowa

Radiomuseum

Galeria Kazelot

Miesięcznik Odkrywca

Nieznany Świat

Radio Paranormalium

Dawne Kieleckie

Historycy.org

Przystanek Dolny ŚLĄSK

Retro Traktor

Gnosis

Stowarzyszenie SFM

Zwiedzaj, Odkrywaj, Poznawaj

Foto Polska

Klasyki Dark

Czołgi Francuskie

Kampania wrześniowa 1939

Waterland.pl

Delostrelectvo

Tatra 605

Biblioteka Europeana

Forum GNOMONIKA

Białczyński

Muzeum Historii Polski

Portal w Prawo.pl

Fundacja Wołyń Pamiętamy

Rozmyślania w blogu

Akt Konfederacji Gietrzwałdzkiej

Fundacja Osuchowa 

Fundacja Pro Vita Bona 

Forum Austro-Węgry 

Portal Chiny 24

 Platforma BanBye

Human Events is an American conservative political news and analysis website. Founded in 1944 as a print newspaper, Human Events became a digital-only publication in 2013. 

  • 10 Must-Know Firefox Tips
    12 marzec 2024
    From HTTPS-only mode to keywords for faster searching, even if you only follow some of these ideas, you’ll find your Firefox open-source browser experience to be much improved. Scott Matteson,...
  • Quick Glossary: Open Source
    11 marzec 2024
    If you’re new to Linux and open-source software, you will quickly find that there are many terms to learn. Or maybe you’ve come across a word or two in your journey and found yourself lost. Jack...
  • Top 6 Linux Distributions for Your Data Center
    05 marzec 2024
    Linux powers the enterprise. From the cloud to containers and to the backbone of your network, Linux is there working tirelessly to keep your business humming. Whether you use Linux in your AWS,...
Listopad 2051
P W Ś C Pt S N
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30
Grudzień 2051
P W Ś C Pt S N
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Organizujesz wydarzenie? Wyślij nam zapowiedź, my zamieścimy je w naszym kalendarium