OBRONA LWOWA 1918 SEMPER FIDELIS
18 listopada zapraszamy na krakowskie obchody 105. rocznicy bohaterskiej obrony Lwowa - zwycięskiego powstania Orląt Lwowskich
Artur Oppman, Orlątko | ... Mamo, czy jesteś ze mną? Nie słyszę twoich słów... W oczach mi trochę ciemno... Obroniliśmy Lwów!... Zostaniesz biedna samą... Baczność! Za Lwów! Cel! Pal! Tylko mi ciebie, mamo, Tylko mi Polski żal!...
OBRONA LWOWA 1918-1920 SEMPER FIDELIS
Ochotnicza Legia Kobiet, ochotnicza organizacja wojskowa utworzona we Lwowie w 1918 przez kobiety, pragnące walczyć o niepodległość Polski. Kobiety z OLK walczyły o Lwów w trakcie wojny polsko-ukraińskiej oraz wojny polsko-bolszewickiej, w tym także w walkach o Wilno

Stefan Banach – wybitny polski matematyk, jeden z czołowych przedstawicieli lwowskiej szkoły matematycznej, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Stefan Banach urodził się 30 marca 1892 w Krakowie. Jego ojcem był góral z Ostrowska lub Jordanowa - Stefan Greczek, służący jako żołnierz w wojsku austro-węgierskim, później pracujący jako urzędnik miejski w Krakowie. Matką była prawdopodobnie góralka Katarzyna Banach, pochodząca z Borównej. Wychowywał się w rodzinie zastępczej, opiekę sprawowała właścicielka pralni pani Franciszka Płowej a także jej córka Maria Puchalska. S. Banach znał osobiście tylko swojego ojca, czasami się z nim spotykał. Zgodnie z obietnicą daną matce, ojciec łożył na jego utrzymanie. Stefan Banach od najmłodszych lat wykazywał nieprzeciętne zdolności matematyczne oraz lingwistyczne. W latach 1902- 1910 uczęszczał do IV C.K. Gimnazjum w Krakowie (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie). Po maturze pracował jako subiekt w jednej z krakowskich księgarni, studiując jako samouk matematykę i fizykę. W latach 1911–1913 zaliczył egzaminem częściowy (tzw. półdyplom) przynależny po dwóch latach studiów na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Lwowskiej. Po wybuchu I wojny światowej nie został wcielony do armii z powodu leworęczności oraz wady wzroku. W czasie wojny pracował jako nadzorca budowy dróg. Po powrocie do Krakowa z czasów Wielkiej Wojny, zarabia na życie udzielając korepetycji, cały czas samodzielnie studiując matematykę.

Stefan Banach

Hugo Dyonizy Steinhaus, późniejszy profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, autor wielu prac z zakresu teorii gier, analizy funkcjonalnej, topologii, teorii mnogości, szeregów trygonometrycznych, szeregów ortogonalnych, teorii funkcji rzeczywistych, tak opisuje swoje pierwsze spotkanie ze Stefanem Banachem: "Idąc letnim wieczorem w 1916 roku wzdłuż plant krakowskich, usłyszałem rozmowę, a raczej tylko wyraz: "całka Lebesgue'a" były to tak nieoczekiwane, że zbliżyłem się do ławki i zapoznałem się z dyskutantami". Byli to: Stefan Banach i Otton Nikodym, autor m.in. twierdzenia Nikodyma o ograniczoności, twierdzenia Radona-Nikodyma, .., którzy rozmawiali o matematyce.


Ławka z figurami Ottona Nikodyma i Stefana Banacha na krakowskich Plantach, źródło Wikipedia.pl

Tak odbyło się dołączenie Stefana Banacha do lwowskiej szkoły matematycznej. Hugo Steinhaus uznał je za swoje największe odkrycie w dziedzinie matematyki. Spotkanie Hugo Steinhausa ze Stefanem Banachem miało niemal natychmiastowe konsekwencje naukowe. Steinhaus zakomunikował Banachowi pewne zagadnienie, nad którym od dłuższego czasu pracował, w parę dni później, ku zdziwieniu H. Steinhausa , S. Banach przyszedł z gotowym rozwiązaniem. Tak powstała pierwsza publikacja S. Banacha, ogłoszona w "Biuletynie Akademii Krakowskiej" wspólnie z H. Steinhausem. Dzięki wspólnej publikacji z Hugo Dyonizym Steinhausem, Stefan Banach zwraca na siebie uwagę środowisk matematycznych. W 1920 roku profesor Antoni Łomnicki przyjmuje Stefana Banacha jako swego asystenta na Politechnice Lwowskiej, nie dbając, że Banach nie ma ukończonych studiów wyższych. Od tego momentu zaczęła się błyskawiczna kariera naukowa Banacha. W tym roku S. Banach przedstawia na Uniwersytecie Jana Kazimierza tezę doktorską ogłoszoną w trzecim tomie Fundamenta Mathematicae pod tytułem - "Sur les operations dans les ensembles abstraits et leur application aux equations integrales".

Według legendy S. Banachowi zupełnie wystarczało, że zawodowo zajmował się ukochaną dziedziną nauki - matematyką, dlatego nawet nie zamierzał uzyskać stopnia magistra. Jego przełożeni uknuli intrygę, która miała mu zapewnić stopień doktora nauk matematycznych, z pominięciem tytułu magistra. Nasz bohater lubił atmosferę hałaśliwych lokali z wyszynkiem i tam z pasją rozwiązywał wszystkie zawiłe problemy matematyczne, pisząc na serwetkach lub skrawkach papieru. Uczelnia wydelegowała dwóch asystentów, którzy nie odstępując go na krok, systematycznie zbierali wszystkie jego notatki. Na ich podstawie napisali złożyli pracę doktorską, której autorstwo przypisali S. Banachowi. I dalej anegdotycznie o obronie pracy doktorskiej Stefana Banacha wspomina profesor Andrzej Turowicz: "Pewnego dnia zaczepiono Banacha na korytarzu Uniwersytetu Jana Kazimierza: 'Czy mógłby pan wpaść do dziekanatu, są tam jacyś ludzie, którzy mają pewne problemy matematyczne, a pan na pewno potrafi im wszystko wyjaśnić.' S. Banach udał się zatem do wskazanego pokoju i chętnie odpowiedział na wszystkie pytania, nieświadom tego, że właśnie zdaje egzamin doktorski przed komisją specjalnie w tym celu przybyłą z Warszawy"

W 1922 roku Stefan Banach habilituje się, 22 lipca 1922 roku zostaje profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Lwowskiego, dwa lata później (1924) członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1927 roku profesorem zwyczajnym uniwersytetu lwowskiego.

Jak pisze profesor Stanisław Mazur: "Rok 1922, w którym Stefan Banach w polskim czasopiśmie "Fundamenta Mathematicae" ogłosił swą rozprawę doktorską pod tytułem "Sur les operations dans les ensembles abstraits et leur application aux equations integraless", jest datą przełomową w historii matematyki XX wieku. Ta kilkudziesięciostronicowa rozprawa ugruntowała bowiem ostatecznie podstawy analizy funkcjonalnej, nowej dyscypliny matematycznej, która - jak to wykazały rezultaty badan Stefana Banacha i innych - posiada kapitalne znaczenie dla dalszego rozwoju nie tylko samej matematyki, ale również nauk przyrodniczych, a w szczególności fizyki". 

Wkrótce staje się największym autorytetem w analizie funkcjonalnej, jest jednym z jej twórców. Dokoła niego koncentruje się plejada młodych talentów. Wyrasta nowa, Lwowska Szkoła Matematyczna, która w 1929 roku zaczyna wydawać własne pismo poświęcone analizie funkcjonalnej - "Studia Mathematica".

Stefan Banach jako jeden z założycieli wydawnictwa "Monografie Matematyczne" publikuje w nim jako pierwszy, w 1932 roku swoje słynne dzieło "Theorie des operations lineaires". Publikacja popularyzuje wśród ogółu matematyków koncepcje Banacha oraz przyczynia się do ogólnego rozwoju myśli w dziedzinie analizy funkcjonalnej.

Stefan Banach - "Theorie des operations lineaires"

Stefan Banach

Tadeusz Krzyżewski wspomina [2]: "Lwowska szkoła matematyczna zawdzięcza swe znaczenie głównie profesorom Uniwersytetu oraz Politechniki - Stefanowi Banachowi, Hugonowi Steinhausowi, Stanisławowi Mazurowi, Kazimierzowi Bartlowi, Antoniemu Łomnickiemu, Włodzimierzowi Stożkowi i kilku innym. Ośrodek lwowski był przede wszystkim znany z fundamentalnych prac w dziedzinie analizy funkcjonalnej, przy czym w kręgu głównego jej twórcy, prof. Banacha, skupiło się grono badaczy, którzy założyli znane pismo fachowe „Studia Mathematica", rozpowszechnione także i obecnie poza granicami Polski.

Prof. Stefan Banach (1892-1945), prawdziwy geniusz matematyczny, opracował zasadnicze pojęcia i twierdzenia analizy funkcjonalnej, a terminy takie, jak przestrzeń Banacha znane są każdemu matematykowi w świecie. Wypracowane przez Banacha metody oraz odkrycia jego najbliższych współpracowników - Stanisława Mazura, Władysława Orlicza i Juliana Schaudera, wywarły istotny wpływ na każdą niemal gałąź współczesnej matematyki, a także fizyki teoretycznej. Banach, nie mający ukończonych studiów wyższych, odkryty został dla nauki przez prof. Steinhausa. Bawił on pod koniec I wojny światowej w Krakowie. W czasie spaceru po Plantach podsłuchał uczonej dysputy matematycznej Banacha z późniejszym profesorem Ottonem Nikliborcem i pozyskał go dla środowiska lwowskiego. W roku 1920 Banach złożył pracę doktorską, a dwa lata później został mianowany profesorem uniwersytetu. W ciągu swej 18-letniej kariery naukowej opublikował 58 prac o podstawowym znaczeniu.

Indywidualność Banacha wyrażała się również w swoistych metodach poszukiwań twórczych i przyjacielskiej współpracy. Lubił pracować w gronie przyjaciół-matematyków w kawiarnianej atmosferze, przy czym gwar i muzyka nie przeszkadzały mu w koncentracji myśli. Przesiadywał godzinami w słynnej kawiarni Szkockiej, zapisując blat stolika dowodami twierdzeń. Ażeby uniknąć strat, spowodowanych interwencją porządkową kelnerów wycierających zapisy, zakupił Banach potężny zeszyt, w którym były odtąd notowane problemy wymagające rozwiązania, z podaniem przy każdym nazwiska autora i daty. Na odwrocie karty pozostawiano miejsce na ewentualny opis rozwiązania. „Księga Szkocka" stała do dyspozycji każdego matematyka, który o nią poprosił płatniczego, a dla zachęty za rozwiązanie niektórych problemów przewidywane były nagrody, czasem dość dziwne, np. żywa gęś.

Legendarna „Księga Szkocka" o dużej wartości naukowej i historyczno-emocjonalnej przetrwała wojenne burze i obecnie stanowi własność Międzynarodowego Centrum Matematycznego im. S. Banacha w Warszawie. Po wojnie Księga była nadal prowadzona przez matematyków wrocławskich w latach 1946-58. Przedstawiona na Międzynarodowym Kongresie Matematycznym w Edynburgu w 1958 r. wywołała zrozumiałą sensację wśród Szkotów, nie orientujących się, że jej związek ze Szkocją jest zupełnie specyficzny.

W czasie wojny Banach pozostał we Lwowie, pracując zarówno naukowo, jak i społecznie. Po wkroczeniu do miasta Niemców, narażony na prześladowania, został karmicielem wszy w Instytucie Bakteriologicznym swego kolegi uniwersyteckiego, prof. Rudolfa Weigla, twórcy szczepionki przeciwtyfusowej. Wyniszczony ciężkimi warunkami wojennymi, doczekał się klęski hitlerowców, lecz nie mógł już włączyć się czynnie do odbudowy życia naukowego, zmarł bowiem w sierpniu 1945 roku."

 

Prace Stefana Banacha:


Źródła

 

 

Menu postaci