Historie zapomniane Letheko
ZPB + -

     Niemiecka zbrodnia w Palmirach - 20 i 21 czerwca 1940 roku

Niemiecka zbrodnia w Palmirach - Polskie zakładniczki w drodze na egzekucję w lesie koło Palmir. Kobieta na pierwszym planie została zidentyfikowana po wojnie jako Janina Skalska

W Palmirach Niemcy zamordowali około 1700 Polaków. Palmiry stanowią tragiczny i najbardziej znany, obok Katynia symbol martyrologii inteligencji polskiej w okresie II wojny światowej.

Największa ze wszystkich egzekucji przeprowadzonych w Palmirach miała miejsce w dniach 20 i 21 czerwca 1940 roku. Niemcy zabili 358 więźniów warszawskiego Pawiaka. Wśród ofiar był m.in. złoty medalista olimpijski, wicemistrz Europy, mistrz Polski w biegach – Janusz Kusociński . Inne ofiary to m.in. Maciej Rataj, Mieczysław Niedziałkowski (działacz socjalistyczny), Jan Pohoski, Halina Jaroszewiczowa (posłanka na Sejm RP i senator), Ludomir Skórewicz (starosta grodzki warszawski), Jan Wajzer (doktor praw, sekretarz generalny Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku), Adam Guzikowski (dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie), Jan Bełcikowski (założyciel „Biblioteki Złotej Cywilizacji”), Henryk Brun (przemysłowiec, poseł na Sejm RP, prezes Stowarzyszenia Kupców Polskich oraz Naczelnej Rady Zrzeszeń Kupiectwa Polskiego), Aniela Żak (pracownica Wydziału Prasowego MSZ), Stefan Kwiatkowski (wiceprezes Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych) i Agnieszka Dowbor-Muśnicka (córka gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, członkini Organizacji Wojskowej „Wilki”). Zamordowani zostali także liczni prawnicy (m.in. adwokaci: Władysław Dziewałtowski-Gintowt i Tadeusz Fabiani), urzędnicy, artyści oraz sportowcy. Więcej na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Zbrodnia_w_Palmirach

Stefan Władysław Bryła – polski inżynier budowlany, pionier spawalnictwa i konstrukcji spawanych, konstruktor pierwszego na świecie mostu spawanego, profesor Politechniki Lwowskiej. Polityk lwowskiej chadecji i poseł na sejm II RP, dyrektor Departamentu Robót Publicznych i Odbudowy Delegatury Rządu na Kraj, rozstrzelany przez Niemców w ulicznej egzekucji.

Stefan Bryła urodził się 17 sierpnia 1886 roku w Krakowie, zamordowany 3 grudnia 1943 roku w Warszawie. Urodził się z małżeństwa Pawła Bryły (1852-1903), polonisty, nauczyciela, późniejszego dyrektora gimnazjum w Stanisławowie i Eligii Marii z Chrzanowskich, publicystki i działaczki społecznej.

W 1903 roku ukończył z odznaczeniem szkołę realną w Stanisławowie i rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie [późniejsza Politechnika lwowska]. Niezwykłe zalety umysłu i charakteru Stanisława Bryły zostały szybko dostrzeżone – jeszcze przed ukończeniem studiów w roku 1907 otrzymał posadę asystenta Wydziału Inżynierii. W 1908 roku uzyskał tytuł inżyniera. Złożony z odznaczeniem w 1908 r. egzamin dyplomowy i opublikowana w tym roku w Czasopiśmie Technicznym pierwsza praca naukowa pt. „Przestrzenne powierzchnie wpływowe" zapoczątkowały jego błyskotliwą karierę naukową. W 1909 roku obronił doktorat, a w 1910 roku uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego i niemal natychmiast wyjechał za granicę, by poznawać najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne w sztuce budowlanej Zachodu. W latach 1910-1912 pogłębiał wiedzę na Politechnice w Charlottenburgu koło Berlina, Écoledes Ponts et Chaussees w Paryżu oraz na University of London. Pracował na budowach w Niemczech, Francji, Anglii, Kanadzie i USA.
Był nie tylko naukowcem, ale także wielkim patriotą. W czasie I wojny światowej aktywnie uczestniczył w życiu środowisk polskich w Kijowie. Pełnił funkcję prezesa Związku Inżynierów i Techników w Rosji. W latach 1915–1917 był wykładowcą Polskiego Kolegium Uniwersyteckiego w Kijowie. W 1918 roku brał udział w bitwach o polskość Lwowa, a w latach 1919 - 1920 walczył na froncie wschodnim z wojskami ukraińskimi i sowieckimi, brał udział w Bitwie Warszawskiej.

W 1921 roku otrzymał nominację profesorską i objął II Katedrę Budowy Mostów Politechniki Lwowskiej. Ponad dekadę realizował tam swoje pasje naukowe, konstruktorskie i dydaktyczne. Jesienią 1934 roku został powołany postanowieniem prezydenta RP Ignacego Mościckiego na Katedrę Budownictwa Konstrukcyjnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Wykładał tam statykę i mechanikę budowli oraz stalowe konstrukcje budowlane. Dla studentów był nie tylko wykładowcą, ale autorytetem o ogromnej wiedzy praktycznej oraz doskonałym metodykiem w dziedzinie spawalnictwa oraz konstrukcji wieżowców. W latach 1938–1939 był dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

 


Wybór konstrukcji projektu prof. Stefana Bryły:

  • Kompleks budynków Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
  • Hala Fabryki Parowozów w Warszawie (1922),
  • Budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie na rogu ul. Kopernika 36-40 i ul. Sewerynów; wysokości 9 kondygnacji (1928)
  • Pierwszy na świecie drogowy spawany most na rzece Słudwi w Maurzycach (1927–1929)
  • Budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi, dziś PZU, przy al. T. Kościuszki 57; wysokości 8 kondygnacji (1929–1930)
  • Dom akademicki przy pl. Narutowicza (ul. Akademicka 5) w Warszawie; wysokości 10 kondygnacji (1922–1930)
  • Most spawany na rzece Słudwi (Retki) (1931)
  • Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie (Poczty Głównej) przy ul. Świętokrzyskiej 31/33; wysokości 7 kondygnacji (1930–1932)
  • Gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach („Drapacz Chmur”, tzw. mister Katowic) przy ul. Żwirki i Wigury 15; wysokości 14 kondygnacji (1930–1932)
  • Budynek mieszkalno-biurowy Towarzystwa „Prudential” przy pl. Powstańców Warszawy; wysokości 17 kondygnacji (1931–1933)
  • Budynek Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie przy al. Mickiewicza 22; wysokości 9 kondygnacji (1934)
  • Gmach Marynarki Wojennej w Warszawie przy ul. Wawelskiej; wysokości 5 kondygnacji (1934)
  • Gmach Urzędu Telekomunikacyjnego w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej 45 (1928–1934)
  • Budynek mieszkalny Funduszu Kwaterunku Wojskowego (dom Bez Kantów) w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu 11 (na rogu ulicy Królewskiej); wysokości 8 kondygnacji (1934–1935)
  • Hala Targowa w Katowicach przy ul. Piotra Skargi 6 (1935)
  • Szpital Okręgowy im. marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1939)
  • Hala nr 3 w PZL Mielec (1939)

 Stefan Bryła - Legitymacja profesora Politechniki Warszawskiej

Legitymacja Stefana Bryły, profesora Politechniki Warszawskiej.  Od 1934 wykładał budownictwo na Politechnice Warszawskiej, w latach 1938–1939 był dziekanem Wydziału Architektury PW.

"Trzeba myśleć i trzeba pracować"

Stefan Bryła opublikował około 260 prac naukowych. Poniżej niewielki ich wybór.

  • Podręcznik statyki budowli, Dla średnich szkół technicznych; Warszawa 1920, Lwów-Warszawa 1925,
  • Podręcznik budownictwa żelaznego; Lwów-Warszawa 1924,
  • Przepisy dotyczące obliczeń statycznych w budownictwie lądowym; Lwów-Warszawa 1928,
  • Most na rzece Słudwi pod Łowiczem: (1-szy most spawany elektrycznie w Europie); Warszawa 1929,
  • Rekonstrukcje budowli żelbetowych; Lwów 1929,
  • Spawane konstrukcje rurowe; Warszawa 1933,
  • Przepisy projektowania i wykonywania stalowych konstrukcji spawalnych w budownictwie; Warszawa 1934,
  • Badanie jakości połączeń spawanych; Warszawa 1934,
  • Beton w budownictwie wiejskim; Lwów-Warszawa 1937,
  • Drogi polskiego mostownictwa; Lwów 1937,
  • Metody badania spoin; Warszawa 1938,
  • Beton i żelbet,
  • Statyka budowli,
  • Podręcznik inżynierski (cztery tomy); Lwów-Warszawa (1927–1936).

Profesor Stefan Bryła napisał także kilka powieści opisujących swoje podróże po świecie oraz zbiory tekstów publicystycznych.

  • Jeden dzień w Jokohamie: kartki z podróży po Japonji; Lwów 1913,
  • Honolulu: wrażenia z podróży; Lwów 1913,
  • Ameryka; Lwów 1921,
  • Daleki Wschód; Lwów 1923,
  • Rola polityków katolickich; Warszawa 1937.

Profesor był także encyklopedystą. Dla pięciotomowej Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego opracowywał hasła związane z techniką i budownictwem.

Podczas okupacji niemieckiej Stefan Bryła bardzo aktywnie uczestniczył w podziemnym kształceniu politechnicznym, wykładając też od 1942 w oficjalnej Państwowej Wyższej Szkole Technicznej im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda w Warszawie. W czasie okupacji profesor prowadził tajne nauczanie, a egzaminy dyplomowe odbywały się w jego mieszkaniu. Pełnił również ważne funkcje w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, kierując wywiadem techniczno-przemysłowym i planowaniem powojennej odbudowy Polski oraz kierunków jej przyszłego rozwoju. Wspólnie z inż. Witoldem Gokielim opracował dziesięcioletni plan takiej odbudowy.

Podczas II wojny światowej w konspiracji Stefan Bryła używał pseudonimy: Osiński, Władysław Zakrzewski.

Aresztowany 10 września 1942 roku, po miesiącu wykupiony z Pawiaka, nie zaprzestał działalności konspiracyjnej. Ponownie aresztowany z całą rodziną 16 listopada 1943 roku, został 3 grudnia tego roku rozstrzelany z grupą zakładników w pobliżu zajezdni tramwajowej przy ulicy Puławskiej w Warszawie.

Żona Stefana Bryły – Maria Bryła tak opisuje aresztowanie:
"(…) Podczas wojny mąż mój został przez Niemców zamordowany. Pierwszy raz został aresztowany w listopadzie 1942 roku w mieszkaniu przy ul. Nowakowskiego 10. Przyjechali wówczas gestapowcy i wywieźli go na Pawiak, skąd został zwolniony po miesiącu. Mąż opowiadał mi, iż zadano mu pytanie, czy zna organizacje podziemne. Drugi raz aresztowanie nastąpiło w listopadzie 1943. O godzinie 12.00 w nocy wtargnęli gestapowcy do naszego mieszkania, […] gestapowcy przeprowadzili rewizję, po czym oficer oświadczył, że nas aresztuje. […] zostaliśmy wszyscy zabrani na al. Szucha. Tam przyłączono nas do grupy aresztowanych tej nocy Polaków. Ponad trzydzieści osób załadowano na ciężarowy samochód i przewieziono na Pawiak. Tam rozdzielono mnie z mężem. Córka i ja zostałyśmy przesłuchane po kilku dniach. Pytano nas, czy mąż nie należy do organizacji i czy nie odbywały się u nas zebrania. Podczas przesłuchania nie bito nas, jednakże inne więźniarki były katowane. […] Ja, córka i lokatorka zostałyśmy zwolnione po miesiącu. Mąż mój już nie wrócił. Nazwisko jego przeczytałam na plakacie zakładników rozstrzelanych jako odwet za zabicie kilku Niemców."

Imię Stefana Bryły nosi jedna z ulic na warszawskim Mokotowie, a od 1994 – audytorium w gmachu wydziału architektury PW na rogu ulic Koszykowej i Lwowskiej oraz zespoły szkół w Warszawie i Białymstoku. Od 1964 roku Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa nadaje nagrodę im. Stefana Bryły za osiągnięcia naukowo-badawcze lub naukowo-techniczne w dziedzinie konstrukcji budowlanych.

Grób symboliczny profesora Stefana Bryły znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Symboliczny grób profesora znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 

Stefan Bryła

Źródła:

 

Menu postaci

Na naszej stronie internetowej używamy plików cookie. Niektóre z nich są niezbędne dla funkcjonowania strony, inne pomagają nam w ulepszaniu tej strony i zapamietują preferencje i ustawienia użytkownika. Możesz sam zdecydować, czy chcesz zezwolić na pliki cookie. Należy pamiętać, że w przypadku odrzucenia, nie wszystkie funkcje strony mogą być dostępne.