Dewiza Zakonu Cystersów - Cistercium Mater nostra [łac.] Cistercium naszą Matką; od pierwszego opactwa cysterskiego Cistercium (Cîteaux) koło Dijon.

Opactwo Cystersów w Wąchocku – zostało ufundowane w 1179 roku przez biskupa krakowskiego Gedeona, powstało jako filia opactwa Morimond. Mnisi przybyli do Wąchocka w 1179 roku z legendarnym opatem – bratem Haymo.

Zakon Cysterski (łac. Ordo Cisterciensis, skrót OCist.) – katolicki zakon monastyczny reformowany, posługujący się regułą benedyktyńską, założony w 1098 r. przez św. Roberta z Molesme, pierwszego opata z Cîteaux (z łac. Cistercium) (obecnie Saint-Nicolas-lès-Cîteaux) we Francji. Pierwsze klasztory powstały w La Ferté (1113), Pontigny (1114), Clairvaux (1115) i Morimond (1115). Cystersi powracali do ewangelicznej prostoty i praktyki ubóstwa, wszystko to miało prowadzić do naśladowania Chrystusa. Mnisi musieli wyrzec się wszelkiego bogactwa, duży nacisk był położony na surowość obyczajów. Cysters miał być pokutnikiem, który odsuwa się od świata doczesnego, żyje w samotności i ciszy. Mnisi osiedlali się przeważnie na pustkowiach, w lasach lub w bagnistych dolinach, w miejscach bardzo oddalonych od osad, dlatego też musieli być samowystarczalni. Prowadzili własne gospodarstwa, uprawiali ziemię. Zakony cysterskie jako kulturotwórcze i samowystarczalne były bardzo cenione. Cystersi nie musieli się martwić o miejsca na założenie nowych filii, bowiem szlachta, książęta, nawet władcy sami zabiegali o ich tworzenie na swych terenach. Pod koniec XIII stulecia cystersi mieli już ok. 2000 opactw w całej Europie. Architektura kościołów i klasztorów cystersów w średniowieczu była bardzo prosta. Później, gdy zakon posiadał olbrzymie bogactwa, stał się mecenasem sztuki. Obecnie wiele pocysterskich budowli, głównie gotyckich i barokowych, należy do wybitnych dzieł sztuki.

Pierwsze klasztory cysterskie na ziemiach Polskich powstały w Brzeźnicy (1149-1153, dzisiejsze miasto Jędrzejów) i w Łeknie w pobliżu Wągrowca (1153). W XII w. powstały opactwa w Lądzie (1153), Lubiążu (1163), Kołbaczu (1174), Sulejowie (1176), Wąchocku (1179), Koprzywnicy (1185), Oliwie (1186), Mogile (1222), Kamieńcu Ząbkowickim (1222), Henrykowie (1227), Szpetalu (1230), Obrze (1231), Bledzewie (1232), Ludźmierzu, Szczyrzycu (1234), Paradyżu (1234), Koronowie (1254), Rudach (1255), Pelplinie (1276), Przemęcie (1278), Bierzwniku (1286) i Krzeszowie (1292), w XIV w. w Jemielnicy, w latach 1403-1404 w Cieplicach Śląskich, w 1686 cystersi sprowadzili się do Barda Śląskiego.

W XIII w. (1202) założono klasztor w Trzebnicy, pierwszy w Polsce klasztor żeński.

Opactwo Cystersów w Wąchocku. Furta wejściowa w wieży "Rakoczego". Fotografia Jakub Hałun, opublikowana na podstawie licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International

Klasztor w Wąchocku został zbudowany na przełomie XII i XIII wieku. Jest jednym z najpiękniejszych przykładów architektury romańskiej Polsce. Fundatorem opactwa był w 1179 roku biskup krakowski Gedeon (Gedko). Prawdopodobnie budowniczym opactwa był Włoch Simon, na co może wskazywać inskrypcja „SIMON” na zachodniej ścianie kościoła. 
Klasztor dwukrotnie niszczyły najazdy tatarskie. Dzięki sile woli i wytężonej pracy zakonnicy powoli przywracali go do dawnej świetności. Wąchock staraniem cystersów w 1454 roku otrzymał prawa miejskie na prawie magdeburskim. Dużą rolę miejscowi cystersi odgrywali w dziedzinie gospodarczej. Zakonnicy zajmowali się hodowlą, młynarstwem, tkactwem, a także górnictwem i hutnictwem. Opactwo wąchockie otrzymało przywilej na poszukiwanie kruszców w księstwie krakowskim i sandomierskim. Dzięki temu budowano własne huty, co dało początek staropolskiemu zagłębiu hutniczemu. 

W 1656 roku klasztor najechały wojska księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego, spustoszyły miasto i okolicę, a klasztor pozbawiły bogatego archiwum, skarbca i cennych zabytków.

Upadek zakonu cystersów w Wąchocku nastąpił w wyniku kasacji w 1819 roku. Papież Pius VII wydał w 1818 bullę Ex imposita Nobis, wprowadzając nowy podział diecezji w Królestwie Kongresowym. Wykonawcą jej postanowień mianował prymasa Franciszka Malczewskiego, którego upoważnił do kasaty kilku kolegiat i bogatszych klasztorów w celu uposażenia istniejących biskupstw i udotowania nowo powołanych: sandomierskiego i podlaskiego. Projekt kasaty przygotowali minister Stanisław Kostka Potocki (główny jej inicjator) i Stanisław Staszic. Zakładał on likwidację 30 klasztorów męskich i 8 żeńskich. Biskup Malczewski był przeciwny przeprowadzeniu tak szerokiej akcji likwidacyjnej. Naciskany przez Potockiego, biskupa Szczepana Hołowczyca, Antoniego Melchiora Fijałkowskiego, Antoniego Kotowskiego, prawdopodobnie nie do końca już świadomy, podpisał 17 kwietnia 1819 dekret kasacyjny.

Na mocy dekretu skasowano m.in.: opactwo cystersów w Sulejowie, opactwo cystersów w Wąchocku, opactwo benedyktynów na Świętym Krzyżu, opactwo benedyktynów w Sieciechowie, klasztory norbertanów w Witowie i Hebdowie, klasztor bożogrobców w Miechowie, klasztor kamedułów w Szańcu.

Artykuł w budowie

Dopiero w 1951 roku odrodził się klasztor cysterski w Wąchocku. Staraniem konwentu i przy pomocy państwa podjęto restaurację tego cennego zespołu zabytkowego. W 1964 roku najwyższe władze Zakonu, podniosły klasztor na nowo do rangi Opactwa.

Rzut parteru kościoła św. Floriana oraz zabudowań klasztoru. Źródło: T. Glinka, A. Walenciak, P. Walenciak - Przewodnik Małopolska Północno-Zachodnia, Muza SA, 2002 rok, strona 71.

1. kościół, 2. wirydarz, 3. dziedziniec (wirydarz opacki) a. kaplica bł. Wincentego Kadłubka, b. kruchta, c. zakrystia, d. skarbiec, e. kapitularz, f. karcer, g. sień, h. fraternia, i. sień, j. refektarz, k. krużganki, l. wieża, m. sień, n. wieżyczki narożne.

Kościół św. Floriana

Plan kościoła nawiązuje do tzw. planu bernardyńskiego, czyli plan bazylikowy o trzech nawach, z transeptem i płytkim, prosto zamkniętym prezbiterium, flankowanym przez prostokątne kaplice umieszczone przy transepcie. Po raz pierwszy w Polsce zastosowano system sklepień krzyżowo-żebrowych. Architektura cysterska w tym czasie na terenie Małopolski wyróżnia się: poprawnością proporcji, dyskretnym zaakcentowaniem podziałów horyzontalnych za pomocą gzymsów i przepasek wydzielających sferę okienną od arkadowej oraz rytmizujące je elementy wertykalne: półkolumny i podwieszone służki podtrzymujące sklepienia (podobne rozwiązanie w Sulejowie, Koprzywnicy i Wąchocku). W Wąchocku podstawowym materiałem był kamień. Bloki szarożółtego i brunatno-czerwonego piaskowca ułożono pasami, uzyskując w ten sposób interesujący efekt optyczny. Pojawia się również cegła, której użyto do konstruowania części żeber sklepiennych.

Nawa główna kościoła pw. św. Floriana. Fotografia Letheko, opublikowana na podstawie licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International.

Nawa główna kościoła pw. św. Floriana. Fotografia Letheko, opublikowana na podstawie licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International.

Widok na skrzyżowanie naw w kościele św. Floriana w opactwie cysterskim w Wąchocku. Fotografia Kazimierz S. Ożóg, opublikowana na podstawie licencji Creative Commons Attribution 3.0 Unported.

Porządek nabożeństw

Niedziela i uroczystości - 7.30 (z udziałem wspólnoty mnichów), 9.00, 10.30 (dla dzieci), 12.00, 14.30 (Msza Trydencka – I niedziela miesiąca), 17.00

Dni powszednie - 7.00 (z udziałem wspólnoty mnichów), 7.30, 16.00 (Msza Trydencka – środa), 18.00

Wirydarz

Klasztor jest zbudowany wokół czworobocznego wirydarza. Opactwo posiada dwa wirydarze, większy (fotografia poniżej) oraz mniejszy przy pałacu opackim.Na mniejszy wirydarzu w lecie są ustawione stoliki i parasole dla klientów kawiarenki cysterskiej.

Wirydarz klasztorny. Fotografia Letheko, opublikowana na podstawie licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International.

Krużganki

Poszczególne części klasztoru były z sobą połączone przez krużganki wzniesione wokół wirydarza.

Kapitularz

Fraternia

Refektarz

Dormitorium

Nazwa początkowo oznaczała wspólną wielką sypialnię zakonników w klasztorze (również na zamkach krzyżackich). Była położona nad kapitularzem. Ze znajdującej się na piętrze sypialni prowadziły schody na parter, tuż przy wejściu do kościoła. Tak więc wprost z niej, zaraz po przebudzeniu, schodzono do kościoła na modlitwy i śpiewy. Łoża były przegradzane między sobą niskimi ściankami drewnianymi. Zwyczaj wspólnego spania mnichów zniósł papież Benedykt XII (I połowa XIV w.). Później dormitoria zastąpiono celami.

Dormitorium w Opactwie Cysterskim w Wąchocku jest jedynym tego typu pomieszczeniem zachowanym w Polsce. Jest to dwunawowa i sześcioprzęsłowa prostokątna sala znajdująca się na piętrze wschodniego skrzydła. Wchodziło się do niej tzw. schodami dziennymi od strony wirydarza i schodami nocnymi połączonymi z transeptem kościoła w celu ułatwienia przechodzenia na wieczorne modlitwy.

Muzeum Cysterskie - Muzeum Pamięci Walki Narodu o Niepodległość

Muzeum zajmuje przestronną i jasną salę na prawo od klasztornej furty.
Prezentowane eksponaty (głównie okres Powstania styczniowego oraz II wojny światowej) pochodzą między innymi z bogatej kolekcji ks. ppłk. Walentego Ślusarczyka (1906-81), który przekazał je w obecności prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego, kard. Franciszka Macharskiego, bp. Piotra Gołębiowskiego ówczesnemu opatowi o. Benedyktowi Matejkiewiczowi.

Sala muzealna. Fotografia Letheko, opublikowana na podstawie licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International.

Mauzoleum pamięci narodowej

Kawiarnia cysterska

Źródła:

1. Strona domowa Opactwa
2. Cystersi.pl
3. Szlak Cysterski w Polsce
4. Atlas historyczny Polski Województwo Sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku
5. Publikacje związane z klasztorem w bibliotece Polona
6. Reguła św. Benedykta
7. Powrót Cystersów do Wąchocka w 1951 roku, o. Fabian Artur Skowron OCist, Miles, 2021
8. 800-lecie klasztoru w Trzebnicy, ks. Antoni Kiełbasa SDS
9. Architektura średniowiecza i starożytności
10. Gotycka architektura murowana w Polsce
11. Wikipedia
12. Dzieje budownictwa w Polsce według Oskara Sosnowskiego: Do połowy XIII wieku, Tom 1, 1964
13. Łużyniecka E., Kunkel R., Świechowski Z., Architektura opactw cysterskich. Małopolskie filie Morimond, Wrocław 2008
14. Jarzewicz J., Kościoły romańskie w Polsce, Kraków 2014
15. Strona poświęcona św. Bernardowi z Clairvaux
16. Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, materiały sesji naukowej z 1991 r. Kielce 1993
17. Opactwo Cystersów w Wąchocku. Fundacja i dzieje wyposażenia do końca wieków średnich, Niwiński, Mieczysław, Kraków, 1930
18. Opactwo Cystersów w Wąchocku w serwisie Fotopolska (1882 - )
19. Na straży polskości i Kościoła, Gość.PL Radomski
20. Białoskórska K., Wąchock opactwo cystersów, Warszawa 1960
21. Borkowska S., Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, Kielce 1998
22. Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, 1991 rok, red. A. Massalski, ks. D. Olszewski, Kielce 1993
23. Cystersi - misjonarze Europy: Jędrzejów, Koprzywnica, Sulejów, Wąchock, red. A. Tybunalski, Kielce 1994

Fragmenty mszy świętej trydenckiej (nadzwyczajna forma rytu rzymskiego) celebrowanej przez o. Fabiana Artura Skowrona OCist

Dane kontaktowe Opactwa:

• 27-215 Wąchock ul. Kościelna 14
• Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
• 41 275 02 00 (furta klasztorna)
• 41 275 02 08 (o. Opat Eugeniusz Augustyn)
• www: http://wachock.cystersi.pl/

Szlak cysterski w Polsce 

Szlak Cysterski szlak turystyczny wytyczony na terytorium Europy, obejmujący klasztory zakonu cystersów, także w Polsce. Powołany do istnienia w ramach programu Europejskich Dróg Kulturowych.

Źródło: Roweromaniak at Polish Wikipedia Publikacja na podstawie Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5 Generic license.

Char Saint-Chamond rysunek z oryginalnej instrukcji obsługi wydanej w 1917 roku [Gallica BnF]

Czołg Saint-Chamond był projektem armii francuskiej mającym konkurować z czołgiem Schneider CA1, który miał zostać podstawowym czołgiem armii francuskiej. Prototyp czołgu St. Chamond został wybudowany jesienią 1916. Ważył prawie 20 ton, a po zamontowaniu dodatkowego pancerza 24 tony. Miał 791 cm m długości (z działem 893 cm), 267 cm szerokości oraz 235 cm wysokości. Czołg został zaprojektowany przez płk. Emila Rimailho. Powstał w oparciu o przedłużone podwozie traktora Holt Caterpillar. Do oryginalnego zawieszenia dodano trzeci wózek bieżny z trzema kółkami. Wydłużenie zawieszenia okazało się konieczne z uwagi na zwiększenie przez Niemców szerokości okopów do 250 cm. Dłuższe podwozie pozwoliło także na zamontowanie działa 75 mm, także konstrukcji płk Emila Rimailho.

https://myslpolska.info/2021/03/17/dugin-manifest-wielkiego-przebudzenia/…

Fundacja Pro Vita Bona