REKLAMA

Piaskarki - Posypywarki - Solarki *Zimowe utrzymanie dróg*

Piaskarka ciągniona z napędem od koła lub własnego silnika.

Holownikiem może być samochód osobowy, dostawczy, ciągnik, quad, maszyna budowlana. Zaczep ISO 50 lub ucho maszynowe. ________

Tatra 111 - samochód ciężarowy skonstruowany i zbudowany na zamówienie Wehrmachtu, z przeznaczeniem do wojny na rosyjskich bezdrożach i w warunkach syberyjskiej zimy. Miał przyczynić się do zwycięstwa III Rzeszy, w efekcie końcowym pomagał realizować wielkie inwestycje socjalizmu.

Produkowany od roku 1942 do roku 1962, w którym to został zastąpiony nowym modelem - Tatra 138. Wyjątek stanowi ciągnik balastowy Tatra 111 o symbolu T 147, który był produkowany do 1970 roku i zastąpiony nowym modelem ciągnika balastowego Tatra 813. Przez ten okres zostały wyprodukowane 33 690 egzemplarzy Tatry 111 w rożnych odmianach i zabudowach.

Wehrmacht zlecił konstrukcję samochodu zakładom Tatra na początku 1939 roku, niedługo po aneksji Czechosłowacji i utworzeniu Protektoratu Czech i Moraw. Zakłady Tatra - historia powstania firmy sięga roku 1850, kiedy to Ignác Šustala założył w Koprzywnicy warsztat zajmujący się wytwarzaniem bryczek konnych, które wytwarzał aż do 1925 roku. W 1881 roku rozszerzono działalność firmy o produkcję wagonów kolejowych, a w 1897 roku wyprodukowany został pierwszy samochód osobowy marki, bazujący na automobilu Benza - model Präsident. Nazwę Tatra przedsiębiorstwo przyjęło w 1924 roku. Chronologia nazw: Ignatz Schustala & Comp.(1853 - 1890) → Nesselsdorfer Wagenbau-Fabriks-Gesellschaft a.s.(1890 - 1921) →  Kopřivnická vozovka a.s.(1921 - 1924) → Závody Tatra a.s.(1924 -1936) → Ringhoffer-Tatra as (1936–46) → Tatrzańskie Przedsiębiorstwo Narodowe (1946 - 1988). Zakłady Tatra zostały upaństwowiony na podstawie dekretów Beneša. Następnie burzliwe lata zmian ustrojowych i wielu różnych koncepcji prywatyzacyjnych. Obecnie sytuacja firmy jest stabilna, dająca duże nadzieje na przyszłość, działa pod nazwą Tatra Trucks as i jest w ciągłej fazie wzrostu produkcji.

Przełom w konstrukcyjny w zakładach Tatra dokonał się za sprawą wybitnego inż. Hansa Ledwinki [14.02.1878 - 3.03.1967], autora wielu unikalnych rozwiązań technicznych, stosowanych do dnia dzisiejszego w budowie ciężarówek Tatra (m.in. modułowa budowa podwozia, rura nośna z mechanizmami przeniesienia napędu wewnątrz oraz łamane, wahliwe mosty napędowe) - "Koncepce Tatra". Koncepcja pierwszy raz została zastosowana w małym tanim samochodzie osobowym Tatra 11 w roku 1923.

Tylne wahliwe mosty napędowe w samochodzie ciężarowym, według "Koncepcji Tatra" w samochodzie Tatra 26/30 z roku 1930. Zdjęcie Wikipedia - Muzeum Techniki Tatra. Na Blogu Letheko jest galeria zdjęć z Muzeum Techniki Tatry. Na zdjęciu widać wahliwe półosie, przeguby osłonięte mieszkami skórzanymi.  Wahliwe półosie mostów napędowych, Tatra stosuje do dzisiaj, jest to unikalne rozwiązanie, bardzo podnoszące dzielność terenową podwozi samochodów i sprzętu wojskowego Tatra. 

Przemysł anektowanej Czechosłowacji stanowił 12% całego przemysłu III Rzeszy. Aneksja Czechosłowacji w 1939 roku bardzo podniosła zdolności konstrukcyjne i produkcyjne Niemiec hitlerowskich. Po pierwszej wojnie światowej nowo powstałe państwo Czechosłowacja przejęło z monarchii Austro-węgierskiej prawie 80% przemysłu imperium. W okresie międzywojennym Czechosłowacja była jednym ze światowych liderów produkcji zbrojeniowej. Przykładowo w 1936 roku światowi liderzy produkcji broni to: Francja - 21, 2% Wielka Brytania – 19,5%, a po nich jako trzecia Czechosłowacja – 15,4%, dystansując Niemcy – 10,6% i USA – 8,6%. Dla Polaków dość szokujące zestawienie, przeważnie nie mamy świadomości i nie doceniamy byłej potęgi przemysłu południowych sąsiadów.

Wehrmacht pierwsze ciężarówki Tatra 111 otrzymał w 1943 roku, trafiły one do oddziałów sanitarnych i transportowych. W czasie II wojny światowej zakłady Tatra wyprodukowały około 900 sztuk modelu 111. W 1945 roku Armia Czerwona zarekwirowała kilkanaście gotowych ciężarówek 111 i rozpoczęła ich eksploatację. Kolejnym odbiorcą modelu Tatra 111 został resort gospodarki ZSRR, który już w 1948 roku doceniając własności eksploatacyjne Tatry w najcięższych warunkach, zamówił pierwszą partię z przeznaczeniem dla kopalni w Magadanie. Do zakończenia produkcji modelu 111 w 1962 roku, ZSRR kupił około 8 500 egzemplarzy.

Prototypem samochodu Tatra 111, była 3 - mostowa ciężka ciężarówka skonstruowana przez zakłady Tatry w Koprzywnicy w 1939 roku, oznaczona symbolem T 81 (T 81 H) wyposażona w typowe podwozie Tatry: centralna rura nośna z wahliwymi pół-mostami oraz w silnik diesla typu V910 o pojemności 14,7 litra, V8 90º chłodzony cieczą o mocy chwilowej 110 kW i trwałej 88 kW, ładowność 6,5 tony Tatra 81 była produkowana w latach 1939-1942, w sumie powstało 220 pojazdów tego typu. Oznaczenie H - oznaczało przystosowanie do zasilania gazem drzewnym.

Tatra 81 H zasilana gazem drzewnym. źródło - www.tatraportal.sk

Gaz drzewny, holzgas jest gazem generatorowym produkowanym w procesie zgazowania z drewna w urządzeniu zwanym gazogeneratorem.

I -generator, II -mieszalnik przegródkowy, III- osadnik siodłowy, IV- chłodnica, V- filtr, VI- dmuchawa, VII- mieszacz. 1- wieko, 2- obudowa zewnętrzna generatora, 3- piec, 4- ściany generatora, 5-zawór zwrotny, 6-palenisko, 7-ruchomy ruszt, 8- dysze, 9-przegrody osadnika, 10-pokrywy chłodnicy, 11-klapy spustowe wody, 12-korek lub wełna szklana filtra, 13- przepustnica dmuchawy, 14-filtr powietrzny, 15-przepustnica powietrza, 16-dysza gazowa,17-przepustnica mieszanki, 18- przepustnica regulatora automatycznego.[5] Gaz drzewny składa się przede wszystkim z wodoru (około 20% objętości), tlenku węgla (około 20%) i niewielkich ilości metanu oraz niepalnego azotu (około 50-60%) a także dwutlenku węgla oraz pary wodnej, które powstają podczas jego spalania. W czasie II wojny światowej miał miejsce duży rozwój technologii zasilania silników spalinowych gazem generatorowym, produkowanym z drewna, głównie liściastego - kostki cięte na kształt sześcianu o boku ok. 4–5 cm, a także węgla drzewnego, antracytu, a nawet torfu. Wynikało to z dużego zużycia benzyny na potrzeby prowadzenia działań wojennych, zwłaszcza przez broń pancerną i lotnictwo. Na zapleczu frontu obowiązywały olbrzymie oszczędności benzyny i oleju napędowego, więc w samochodach dostawczych i ciężarowych masowo stosowano zasilanie gazem drzewnym, rezerwując paliwa naftowe na potrzeby frontu.[8]

Tatra 111 w służbie Wehrmachtu, kabina kierowcy drewniana, jest to jeden z pierwszych egzemplarzy.

W latach 50-tych XX wieku na bazie Tatry 111 powstały ciężarówki o oznaczeniach Tatra 128, Tatra 141 oraz Tatra 147.

Samochód Tatra 111 dzięki swojej wytrzymałości i łatwości obsługi zdobył sobie uznanie nie tylko w armii układu warszawskiego ale także wśród cywilnych użytkowników krajów RWPG. Tatra 111 była bardzo chętnie używana na bezdrożach Syberii, a w Magadanie doczekała się nawet swojego pomnika.

Pomnik samochodu Tatra 111 w Magadanie.

Źródło - www.autorevue.cz

W Polsce najczęściej spotykanymi wersjami Tatry 111 był dźwig oraz bardzo dobry ciągnik balastowy.(źródło zdjęcia Wikipedia)

Żuraw samochodowy HSC-4 produkcji ČKD Slaný na podwoziu Tatra 111. (źródło zdjęcia Wikipedia)

Na podwoziu Tatry 111 były montowane także następujące zabudowy dźwigowe: AJ-03, AJ-05 oraz HOJ-4 [6] oraz zabudowy dźwigowe produkcji ZSRR typu K-32 i K-51.

Kalendarium

- 1942, pierwsze modele prototypowe

- 1943, zmiana konstrukcji kabiny, szkielet drewniany obity blachą stalową, lepsza ergonomia i widoczność z miejsca kierowcy

- 1950, nowa, całkowicie stalowa kabina ( dla modelu T 128) z uchylanymi przednimi szybami, fotele, które można było ułożyć w kształt dwu osobowego łózka. Deska rozdzielcza wyposażona w większa ilość wskaźników i zegarów.

- 1952, duża modernizacja, w tym silnika: nowe aluminiowe głowice, nowy kształt komory spalania w tłokach i głowicach, lepsze wentylatory i inne zmiany. Mowy silnik o mocy 180 KM otrzymał oznaczenie T 111 A

Film reklamowy Tatry 111 z 1951 roku

Samochód Tatra 111 był produkowany w następujących podstawowych odmianach:

T 111 R - zabudowa skrzyniowa ze stalową kabiną (T 128),

T 111 NR - zabudowa skrzyniowa ze stalową kabiną wyposażona w mechaniczną wyciągarkę z napędem od skrzyni redukcyjnej,

T 111 N - zabudowa skrzyniowa ze stalową kabiną wyposażona w mechaniczną wyciągarkę z napędem od skrzyni redukcyjnej, na skrzyni ładunkowej ławki przewidziane do transportu ludzi,

T 111 S - trójstronna wywrotka (3S),

T 111 S2 - jednostronna wywrotka, do tyłu, wzmocniona konstrukcja (S1),

T 111 C - cysterna o pojemności 7 000 litrów na pomocniczej ramie, składająca się z 3 niezależnych komór, wyposażona w pompy napędzane od reduktora terenowego, produkcja zabudowy - Brandýské Strojírny a Slévárny,

T 111 C2 - jak wyżej, bez pomocniczej ramy,

T 111/140 R - podwozie przystosowane do zabudowy dźwigowej,

T 111 D - podwozie przystosowane do zabudów specjalnych: autobus, warsztat, radiostacja, itp.,

T 147 - DC5 - Dumpcar -  krótka wersja podwozia T 111 R, zabudowana jednostronną wywrotką do tyłu, przystosowana do pracy w kopalniach i kamieniołomach,

T 141 - ciągnik balastowy z podwójną kabiną, reduktorami w mostach, wyciągarką, dwuobwodowym systemem hamulcowym, itp. Produkowany w latach 1957 - 1970. Podstawowy ciągnik balastowy wszystkich krajów RWPG.

Różne modele samochodu Tatra 111 na filmie:

Tatra 147 wywrotka zbudowana na bazie modelu Tatra 111

Ciągnik balastowy Tatra 141

Silnik samochodu Tatra 111

Do napędu samochodu Tatra 111 służył silnik typ T 103, był to silnik diesla V 12 OHV zasilany dwoma sprężonymi pompami wtryskowymi. Moc 132,5–158 kW. Silnik V 12 o kącie cylindrów 75 °, pojemności 14,8 litra, średnicy tłoka 110 mm, skoku tłoka 137 mm, chłodzony powietrzem przez dwa wentylatory napędzane łańcuchami rzędowymi od wału korbowego. Wał korbowy ułożyskowany na łożyskach wałeczkowych, skręcany z poszczególnych wykorbień, rozrząd na kołach zębatych. Smarowanie obiegowe z dwoma pompami oleju: smarującą i odprowadzająca olej z nasmarowanych elementów. Silnik był wyposażony w aluminiowe głowice z bezpośrednim wtryskiem paliwa. Kolektory ssące były dwa po zewnętrznych stronach cylindrów, zawory ssące były napędzane dwoma oddzielnymi wałkami rozrządu. Kolektor wydechowy był wspólny pośrodku V, zawory wydechowe były napędzane jednym wałkiem rozrządu. Wałki rozrządu współpracowały z popychaczami koników zaworowych. Dzięki zastosowaniu "suchej" miski olejowej silnik mógł pracować przy dużych pochyleniach, bez groźby zatarcia się, co jest częstą przyczyną zatarcia się silników, z "mokrymi" miskami olejowymi i smarowaniem rozbryzgowym, podczas jazdy terenowej. Po pierwszych wykazanych i usuniętych usterkach, silnik ten okazał się doskonałą, niezawodną konstrukcją. Świetnie zdawał egzamin w trudnych warunkach atmosferycznych przy temperaturach spadających do - 40 stopni Celsjusza. Silnik T 111 służył także do napędu ciężkich wersji niemieckiego samochodu pancernego Sd Kfz. 234. Zużycie paliwa wynosiło około 34 litów/km.  Silnik typu T-103 był także stosowany do napędu ciężkich transporterów kołowo-gąsienicowych Sd.Kfz. 9.

Źródło zdjęcia silnika transportera Sd.Kfz.9 forum: http://www.forosegundaguerra.com/viewtopic.php?t=11346&start=15

W roku 1953 została przeprowadzona gruntowna modernizacja silnika Tatry 111. Nowy silnik otrzymał oznaczenie T 111 A. Zostały przeprowadzone następujące zmiany;

Podwójna pompa wtryskowa Motorpal silnika T 111

 Silnik po modernizacji w 1952 roku, oznaczony symbolem T 111 A

Podstawowe dane techniczne silnika T 111 A:

Paliwo: olej napędowy
Ilość cylindrów: 12,w dwu rzędach w ułożeniu V
Średnica tłoka: 110 mm
Skok tłoka: 130 mm
Pojemność skokowa: 14.825 ccm
Kompresja: 1 : 16,5
Moc maksymalna: 180 KM przy 1.800 obr/min
Maksymalny moment obrotowy: 74-75 kgm
Moc ciągła: 135 KM
Wtrysk: bezpośredni do komory w tłoku
Moc z litra: 12,1 KM/l
Typ rozrządu: OHV
Časování: 
sso - 4° před HÚ
ssz - 48° po DÚ
vo - 37° před DÚ
vz - 15° po HÚ
Mazání: tlakové oběžné a splachovací
Předepsaný olej v létě: BB
Předepsaný olej v zimě: A
Ilość oleju w silniku: 23 litry
Chlazení: vzduchem, nucené, dvěma axiálními ventilátory
Regulace chlazení: žaluziemi na kapotě
Kolejność wtrysku: 1-8-5-10-3-7-6-11-2-9-4-12
Pompa wtryskowa: dwie zespolone - Motorpal PV 6B8D 242e oraz Motorpal PV 6B8D 210e
Rozrusznik: PAL 4,4 kW/24 V
Prądnice: dwie PAL-Magneton 02-9057,55 -12V/200 W
Masa silnika: 970 kg

Silnik będący połową T-111 o oznaczeniu T-912 (rzędowa 6-ka) był produkowany do początku lat 90-tych i służył do napędu samochodów Praga V3S, Praga S5T oraz ich odmian. Niezawodny oraz łatwy w naprawie, nie wymagający skomplikowanych procedur serwisowych.

Skrzynia biegów samochodów Tatra 111

Nie zsynchronizowana 4+1 z reduktorem terenowym dającym przełożenia 8+2. Tatra 111 mogła ciągnąc dwie przyczepy o masie 22 ton. Niektóre wersje były wyposażone w mechaniczną wyciągarkę linową. Lina o średnicy i długości 100 m ułożona na pierwszej warstwie bębna linowego przekazywała siłę uciągu 8 ton a w późniejszych wersjach 11 ton.

Skrzynia biegów Tatra 111		Podwójne dwu tarczowe sprzęgło Tatra 111

Podwozie samochodu Tatra 111

z centralną ramą nośną skrywającą mechanizmy przeniesienia napędu

Ogumienie

Najstarsze wersje 111 jeździły na oponach 270 x 20" (obecne oznaczenie 10 x 20"), nowsze na 9, 75 x 20", 10 x 20", 10, 50 x 20" a 11 x 20". Obręcze koła 8 x 20" , 9 i 10 x 20" Wszystkie modele Tatry 111 tylne osie miały wyposażone w koła bliźniacze, koło zapasowe było jedno, tylko w wersji cysterna i specjalnych wykonaniach zabudów skrzyniowych, kierowca miał do dyspozycji dwa koła zapasowe.

Przednie zawieszenie i układ kierowniczy samochodu Tatra 111

Instalacja elektryczna

Instalacja 12 V, tylko obwód rozrusznika (4,4 kW) za pomocą specjalnego przełącznika łączącego dwa akumulatory w szereg był zasilany napięciem 24 V. Silnik był wyposażony w dwie prądnice

Źródła

1. Jihočeské motocyklové museum, České Budějovice
2. Technické muzeum Tatra v Kopřivnici
3. www.tatraportal.sk
4. www.tatratech.wz.cz
5. Wozniak, Ciekot, Kukiełka, "Aspekty techniczno - eksploatacyjne zasilania gazem generatorowym" AUTOBUSY 9/2018
6. Jan Neumann, "Tatra 111" GRANDA
7. http://www.forosegundaguerra.com 
8. Wood gas as engine fuel